Ποιος ο ρόλος της διατροφής στην άνοια;

Τα τελευταία 20 χρόνια έχει αυξηθεί σε σημαντικό βαθμό το προσδόκιμο επιβίωσης,
γεγονός που έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερο αριθμό ηλικιωμένων ατόμων στον πληθυσμό. Η
έκπτωση της νοητικής λειτουργίας αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που
σχετίζονται με την άνοδο της ηλικίας, επηρεάζοντας πολλές πτυχές της καθημερινότητας
και υποβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής τους. Η πρόληψη και η καθυστέρηση της εξέλιξής
της, μέσω αλλαγών στους τροποποιήσιμους παράγοντες που σχετίζονται με αυτήν, όπως οι
διατροφικές συνήθειες, αποτελούν σημαντική πρόκληση.

Τι είναι η άνοια και που οφείλεται;
Η άνοια αναφέρεται σε ένα σύνολο συμπτωμάτων που προκαλούνται από πολλές αιτίες
κατά το οποίο παρατηρείται προοδευτική επιδείνωση των νοητικών λειτουργιών, σε
μεγαλύτερο βαθμό από την αναμενόμενη έκπτωση λόγω της γήρανσης. Σύμφωνα με τα
κριτήρια DSM-5 της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, για τη διάγνωση της άνοιας αρκεί
η παρατήρηση διαταραχής σε τουλάχιστον μία από τις παρακάτω γνωστικές λειτουργίες:
 ικανότητα προσοχής και συγκέντρωσης
 εκτελεστική ικανότητα
 επικοινωνία, ομιλία και κατανόηση
 ικανότητα μάθησης και μνήμη
 αντίληψη
 κίνηση
 κοινωνική συμπεριφορά
Η άνοια οφείλεται σε πλήθος νευροπαθολογικών αλλαγών στον οργανισμό. Επιπλέον,
μπορεί να οφείλεται και σε αναστρέψιμα αίτια, όπως είναι ορισμένες λοιμώξεις (π.χ. HIV,
σύφιλη), διατροφικές ελλείψεις (π.χ. ανεπάρκεια βιταμίνης Ε, ανεπάρκεια θειαμίνης), ο
υποθυρεοειδισμός, μεταβολικές διαταραχές, χρόνια νοσήματα (νεφρική και ηπατική
ανεπάρκεια, κακοήθεια), κ.ά.

Μπορεί να θεραπευτεί η άνοια;
Αν η αιτία της άνοιας είναι αναστρέψιμη, τότε μπορεί να είναι ιάσιμη. Ωστόσο, αν η άνοια
είναι νευροεκφυλιστικής ή αγγειακής αιτιολογίας, οι θεραπευτικές παρεμβάσεις στοχεύουν
στην επιβράδυνση της εξέλιξης και στη βελτίωση και καλύτερη διαχείριση των
συμπτωμάτων.

Ποιος ο ρόλος της διατροφής στην άνοια;
Οι διαιτητικές συνήθειες θεωρούνται ένας τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου και οι
αλλαγές προς τη σωστή κατεύθυνση φαίνεται να έχουν προστατευτικό ρόλο όσον αφορά
την εμφάνιση ή/ και την εξέλιξη της νόσου. Σύμφωνα με τα μέχρι σήμερα διαθέσιμα
ερευνητικά δεδομένα, μια διατροφή που βασίζεται στο Μεσογειακό πρότυπο φαίνεται να
έχει προστατευτικές επιδράσεις σε ορισμένες μορφές άνοιας, ενώ σχετίζεται με καλύτερη
μνήμη και ικανότητα σκέψης.

Μεσογειακή διατροφή
Η Μεσογειακή διατροφή έχει παραδοσιακά τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
 Υψηλή κατανάλωση δημητριακών (και ψωμιού), κυρίως ολικής άλεσης
 Υψηλή κατανάλωση εποχικών φρούτων και λαχανικών
 Καθημερινή κατανάλωση γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων (κατά
προτίμηση χαμηλών σε λιπαρά)
 Καθημερινή κατανάλωση οσπρίων, ξηρών καρπών και μπαχαρικών στη θέση του
αλατιού
 Κατανάλωση, αυγών, ψαριών και πουλερικών σε εβδομαδιαία βάση
 Χαμηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος και προϊόντων κρέατος
 Περιστασιακή κατανάλωση γλυκών
 Χρήση ελαιολάδου ως κύρια πηγή λίπους
 Μέτρια κατανάλωση αιθυλικής αλκοόλης παράλληλα με τα γεύματα (κυρίως με τη
μορφή κρασιού)

Δίαιτα MIND: συνδυαστική προσέγγιση
Ένα, ακόμη, διατροφικό πρότυπο που φαίνεται να είναι ευεργετικό για την άνοια είναι η
δίαιτα MIND, η οποία συνδυάζει τη Μεσογειακη διατροφή και τη δίαιτα DASH (στοχεύει στη
μείωση της αρτηριακής πίεσης). Εστιάζει περισσότερο σε φυτικά τρόφιμα που έχουν
υποστεί ελάχιστη επεξεργασία και περιορίζει τα τρόφιμα ζωικής προέλευσης που είναι
πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά και πρόσθετα σάκχαρα.
Η δίαιτα MIND περιλαμβάνει 10 ομάδες τροφίμων στις οποίες πρέπει να δίνεται έμφαση και
5 άλλες που προτείνονται να περιορίζονται. Βασικά, κάθε μέρα, θα πρέπει να τρώτε
τουλάχιστον 3 μερίδες δημητριακών ολικής αλέσεως, φρούτα και λαχανικά, 1 έως 2
μερίδες φασόλια, πουλερικά και ψάρια κάθε εβδομάδα και τα καθημερινά σνακ μπορεί να
περιλαμβάνουν ξηρούς καρπούς και μούρα. Η δίαιτα δίνει επίσης έμφαση στο να επιλέγετε
κυρίως ελαιόλαδο ως υγιεινή πηγή λίπους για να μαγειρεύετε τα φαγητά σας.

Οι τροφές στις οποίες δίνονται έμφαση στη δίαιτα MIND είναι:
 Πράσινα φυλλώδη λαχανικά όπως λάχανο, σπανάκι, καθώς και όλα τα άλλα
λαχανικά
 Μούρα
 Ξηροί καρποί
 Ελαιόλαδο
 Δημητριακά ολικής αλέσεως
 Ψάρια/θαλασσινά, με έμφαση στα λιπαρά ψάρια όπως ο σολομός, το σκουμπρί και
οι σαρδέλες.
 Φασόλια και φακές
 Πουλερικά
 Κρασί (όχι περισσότερο από 1 ποτήρι την ημέρα, για όποιον συνηθίζει να πίνει)

Τα τρόφιμα που πρέπει να αποφεύγονται ή να περιορίζονται περιλαμβάνουν:
 Βούτυρο/μαργαρίνη
 Τυρί
 Κόκκινο κρέας
 Τηγανητά φαγητά
 Γλυκά και αρτοσκευάσματα

Που οφείλεται ο προστατευτικός ρόλος της Μεσογειακής διατροφής;
Η υψηλή περιεκτικότητα της δίαιτας σε αντιοξειδωτικά και αντιφλεγμονώδη συστατικά
φαίνεται να συμβάλει στη μείωση της φλεγμονής και στην προστασία των εγκεφαλικών
κυττάρων από τυχόν βλάβες. Επιπλέον, η μειωμένη περιεκτικότητα της Μεσογειακής
διατροφής σε κορεσμένα λιπαρά, έχει συνδεθεί, επίσης, με χαμηλότερα επίπεδα
χοληστερόλης, η φαίνεται να σχετίζεται με διαταραχές μνήμης και σκέψης.

Τι άλλο μπορεί να βοηθήσει;
Η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους, η τακτική άσκηση, η αποφυγή του
καπνίσματος και η διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων αρτηριακής πίεσης και
χοληστερόλης μπορούν να βοηθήσουν στην μείωση του κινδύνου εμφάνισης άνοιας.

Συμπερασματικά
Ο ρόλος της διατροφής στην παθογένεια της νόσου αποτελεί χρειάζεται περισσότερη
διερεύνηση για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Η ισορροπημένη διατροφή έχει
πολλαπλά οφέλη για την υγεία και προάγει την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού,
εξασφαλίζοντας μια καλή ποιότητα ζωής.

Γράφει ο Πάρης Παπαχρήστος, Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, M.Sc. 
Ιδρυτής του medNutrition.gr, Συγγραφέας