ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ: ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝ;

Όταν μπείτε σε οποιαδήποτε αγορά αγροτών, σας καλωσορίζουν με πινακίδες που λένε «Πιστοποιημένο βιολογικό» με έντονα γράμματα. Παρά το γεγονός ότι είναι πολύ πιο ακριβή από τις αντίστοιχες μη βιολογικές, η βιολογική γεωργία έχει γίνει ο πιο δημοφιλής τύπος εναλλακτικής γεωργίας, όχι μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και παγκοσμίως.

Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των Ηνωμένων Πολιτειών (USDA), από το 2012, η βιολογική γεωργία αντιπροσώπευε το 3% των συνολικών πωλήσεων στη βιομηχανία τροφίμων της χώρας. Ακόμη και σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Φινλανδία, η Αυστρία και η Γερμανία, οι κυβερνήσεις ήταν απασχολημένες με την εφαρμογή σχεδίων και πολιτικών που στοχεύουν να αφιερώσουν το 20 τοις εκατό της έκτασης στη βιολογική γεωργία. Στη Νότια Ασία, το Μπουτάν έχει φιλόδοξα σχέδια να γίνει 100 τοις εκατό βιολογικό μέχρι το 2020. Εν τω μεταξύ, το Σικίμ, ένα κράτος στη βορειοανατολική Ινδία είχε καταφέρει να γίνει 100 τοις εκατό βιολογικό το 2016.

Η σταδιακή στροφή προς τη βιολογική γεωργία οφείλεται κυρίως στο ότι εμείς ως καταναλωτές ανησυχούμε όλο και περισσότερο για τις επιπτώσεις στην υγεία από την τυχαία κατανάλωση φυτοφαρμάκων και χημικών λιπασμάτων. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, το USDA τυποποίησε για πρώτη φορά την έννοια του όρου "βιολογικό" - βασικά, οι αγρότες δεν χρησιμοποιούν καμία μορφή συνθετικών λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων, ζιζανιοκτόνων ή μυκητοκτόνων για να καλλιεργήσουν τα προϊόντα τους.

Η βιολογική γεωργία θεωρείται ευρέως ως μια πολύ πιο βιώσιμη εναλλακτική λύση όσον αφορά την παραγωγή τροφίμων. Η έλλειψη φυτοφαρμάκων και ευρύτερης ποικιλίας φυτών ενισχύει τη βιοποικιλότητα και έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη ποιότητα του εδάφους και τη μείωση της ρύπανσης από την απορροή λιπασμάτων ή φυτοφαρμάκων.

Η συμβατική γεωργία έχει επικριθεί έντονα για την πρόκληση απώλειας βιοποικιλότητας, διάβρωσης του εδάφους και αυξημένης ρύπανσης των υδάτων λόγω της αχαλίνωτης χρήσης συνθετικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων. Ωστόσο, παρά αυτά τα κραυγαλέα μειονεκτήματα, οι επιστήμονες ανησυχούν ότι η βιολογική γεωργία έχει πολύ χαμηλότερες αποδόσεις σε σύγκριση με τη συμβατική γεωργία και επομένως απαιτεί περισσότερη γη για να καλύψει τη ζήτηση.

Μια πολωμένη συζήτηση

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η συζήτηση για τη βιολογική και τη συμβατική γεωργία είναι πολύ πολωμένη στους ακαδημαϊκούς κύκλους. Τελευταία, η συζήτηση για τη βιολογική γεωργία έχει μετατοπιστεί από την έλλειψη χημικών στην επίδρασή της στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Τον Δεκέμβριο του 2018, ερευνητές από το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Chalmers δημοσίευσαν μια μελέτη στο περιοδικό Nature που διαπίστωσε ότι τα βιολογικά μπιζέλια που καλλιεργούνται στη Σουηδία έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στο κλίμα (50% υψηλότερες εκπομπές) σε σύγκριση με τα μπιζέλια που καλλιεργούνται συμβατικά στη χώρα.

«Η βιολογική γεωργία έχει πολλά πλεονεκτήματα, αλλά δεν λύνει όλα τα περιβαλλοντικά προβλήματα που σχετίζονται με την παραγωγή τροφίμων. Υπάρχει ένα τεράστιο μειονέκτημα λόγω της επιπλέον γης που χρησιμοποιείται για την καλλιέργεια βιολογικών καλλιεργειών», δήλωσε ο Stefan Wirsenius, αναπληρωτής καθηγητής στο Chalmers. «Εάν χρησιμοποιούμε περισσότερη γη για τρόφιμα, έχουμε λιγότερη γη για δέσμευση άνθρακα. Ο συνολικός αντίκτυπος των αερίων του θερμοκηπίου από τη βιολογική γεωργία είναι υψηλότερος από τη συμβατική γεωργία».

Λίγο μετά τη δημοσίευση της εργασίας και την ευρεία κάλυψη από διάφορους ειδησεογραφικούς οργανισμούς παγκοσμίως, αρκετοί ερευνητές επέκριναν τη μελέτη. Ο Άντριου Σμιθ, επικεφαλής επιστήμονας στο Ινστιτούτο Rodale, επιτέθηκε σε μια ανάρτηση λέγοντας ότι ήταν «ανεύθυνο να προεκταθεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο που βασίζεται σε δύο καλλιέργειες που καλλιεργούνται σε μια χώρα για τρία χρόνια». Περισσότερα δεδομένα θα πρέπει να συμπεριληφθούν και να αναλυθούν πριν γίνουν συμπεράσματα. 

Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2050, η ζήτηση για τρόφιμα θα αυξηθεί κατά 59 έως 98 τοις εκατό λόγω του συνεχώς αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού. Μια σημαντική πρόκληση για τη γεωργία δεν είναι μόνο η προσπάθεια να βρει πώς να θρέψει έναν αυξανόμενο πληθυσμό, αλλά και να το κάνει, ενώ προσαρμόζεται στην κλιματική αλλαγή και καταλήγει σε επαρκή μέτρα μετριασμού.

Ορισμένοι επιστήμονες εξακολουθούν να ανησυχούν ότι με περιορισμένες εκτάσεις γης που θα είναι διαθέσιμες για καλλιέργεια, μπορεί να μην είναι βιώσιμο για τις βιομηχανικές χώρες να είναι 100 τοις εκατό βιολογικά. Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nature Communications καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ευρεία υιοθέτηση πρακτικών βιολογικής γεωργίας στην Αγγλία και την Ουαλία θα οδηγούσε σε αυξήσεις στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι οι γεωργικές αποδόσεις θα ήταν 40 τοις εκατό χαμηλότερες.

Οι ερευνητές υποστήριξαν ότι με λιγότερες καλλιέργειες που καλλιεργούνται τοπικά, αυτές οι δύο χώρες θα έπρεπε να εισάγουν περισσότερα τρόφιμα. Ωστόσο, εάν η Αγγλία και η Ουαλία δεν βασίζονταν αποκλειστικά στη βιολογική γεωργία και οι αγρότες των δύο χωρών χρησιμοποιούσαν αυτήν την εναλλακτική μορφή γεωργίας σε μικρότερη κλίμακα, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των εκπομπών άνθρακα κατά 20%.

Η θολή γραμμή μεταξύ «καλού» και «κακού»

Κάνοντας τα πράγματα πιο περίπλοκα, ορισμένοι ειδικοί ανησυχούν ότι ο όρος «βιολογικά τρόφιμα» δεν ρυθμίζεται πάντα σωστά. Καθώς περισσότερες μεγάλες εταιρείες εμπλέκονται στις αγορές βιολογικών προϊόντων, οι ερευνητές ισχυρίζονται ότι αυτή η στροφή προς την επικρατούσα τάση «οδήγησε στην αποδυνάμωση των οικολογικά επωφελών προτύπων». Μπορεί επίσης να περιορίσει την ικανότητα της βιολογικής γεωργίας να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

Ενώ οι ερευνητές και το ευρύ κοινό παραμένουν διχασμένοι σχετικά με το εάν η βιολογική γεωργία είναι πιο βιώσιμη από τη συμβατική γεωργία, η Sonali McDermid, επίκουρη καθηγήτρια στο τμήμα περιβαλλοντικών μελετών στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, λέει ότι είναι πολύ δύσκολο να γενικεύσουμε σε οποιοδήποτε γεωργικό σύστημα ή ετικέτα συμβατική ή βιολογική γεωργία ως «καλή» ή «κακή». «Έχουν πολύ διαφορετικές εκδηλώσεις, ανάλογα με το πού πηγαίνεις», είπε.

Ένα εύστοχο παράδειγμα θα ήταν η περίπτωση μιας φάρμας που ασχολείται με την παραγωγή βιολογικών μούρων στο Central Valley της Καλιφόρνια. Ενώ δεν χρησιμοποιούν πρόσθετες εκτάσεις γης ή χημικές εισροές όπως στη συμβατική γεωργία, χρησιμοποιούν άλλες πραγματικά ισχυρές εισροές όπως το θείο. Αυτό μπορεί να είναι επιβλαβές για τους αγρότες, καθώς πρέπει να φορούν κατάλληλα κοστούμια και προστατευτικό εξοπλισμό, παρόλο που δεν είναι χημικά συνθετικό. Παρόλα αυτά, είναι εξίσου ισχυρό σε ορισμένες περιπτώσεις».

Η καθηγήτρια ανησυχεί επίσης ότι ορισμένες αγροτικές επιχειρήσεις μπορούν να καλλιεργούν ομοιόμορφα χωρίς καμία βιοποικιλότητα και εξακολουθούν να αυτοαποκαλούνται βιολογικές. Ενώ στις αναπτυσσόμενες ή αναδυόμενες οικονομίες —για παράδειγμα στην Ινδία— οι αγρότες τείνουν να ακολουθούν έναν πολύ πιο παραδοσιακό ορισμό της βιολογικής γεωργίας.

Στην Ινδία, οι βιολογικές φάρμες καλλιεργούν πολλές διαφορετικές καλλιέργειες ταυτόχρονα. Καλλιεργούν φυτά που μπορούν φυσικά να κρατήσουν μακριά τα παράσιτα και δεν χρησιμοποιούν ισχυρές εισροές όπως το θείο. Αντίθετα, οι αγρότες χρησιμοποιούν φυτά και βιοποικιλότητα για να βοηθήσουν στη ρύθμιση των συστημάτων καλλιέργειάς τους.

Ινδοί αγρότες που καλλιεργούν βιολογικές καλλιέργειες φτιάχνουν επίσης τα λιπάσματα τους γεμίζοντας ένα χωράφι με όσπρια που καλλιεργούν εκ περιτροπής. Μόλις τα όσπρια αναπτυχθούν πλήρως, οι αγρότες τα οργώνουν με το χέρι στο έδαφος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μεγαλύτερες ποσότητες αζώτου να διοχετεύονται στο έδαφος, σε αντίθεση με τη χρήση μόνο κοπριάς ή ακόμη χειρότερα, συνθετικών λιπασμάτων.

Σε ορισμένες περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου, η βιολογική γεωργία μπορεί πραγματικά να ενισχύσει τις αποδόσεις σε σχέση με τη συμβατική γεωργία, επειδή δεν βασίζεται σε τόσο πολύ νερό και χημικές εισροές. Αυτές οι πρακτικές αυξάνουν επίσης τη γονιμότητα του εδάφους και οδηγούν σε λιγότερη ρύπανση.

Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι στην έντονη συζήτηση για τη βιολογική και τη συμβατική γεωργία, πρέπει να υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες διαθέσιμες για τους καταναλωτές όσον αφορά την επισήμανση και ακόμη και την κατανόηση των διαδικασιών πιστοποίησης σε βιομηχανικές χώρες όπως οι ΗΠΑ.

Ένα τεράστιο μέρος, αν όχι η πλειονότητα των βιολογικών προϊόντων που πωλούνται στα σούπερ μάρκετ στις ΗΠΑ είναι πιθανώς βιομηχανικά. Προς το παρόν, στον ανεπτυγμένο κόσμο, η εκβιομηχάνιση ή η εμπορευματοποίηση της βιολογικής γεωργίας έχει οδηγήσει σε πολλές δυσκολίες τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τους ερευνητές, οι οποίοι προσπαθούν να κατανοήσουν ποιοι είναι οι στόχοι αυτής της αναπτυσσόμενης βιομηχανίας.

Να τρώτε βιολογικά ή να μην τρώτε βιολογικά

Στις ΗΠΑ, ακόμη και οι ειδικοί σε θέματα βιωσιμότητας συνεχίζουν να μην είναι σίγουροι για το εάν τα τρόφιμα όπως τα φρούτα και τα λαχανικά με τις ετικέτες «πιστοποιημένα βιολογικά» είναι στην πραγματικότητα, αυθεντικά βιολογικά ή όχι. Τούτου λεχθέντος, είναι πολύ πιο βιώσιμο από περιβαλλοντική άποψη να τρώμε βιολογικό κοτόπουλο αντί για βόειο κρέας που παράγεται συμβατικά. Ωστόσο, η κατανάλωση μεγάλων μερίδων βιολογικής παραγωγής κρέατος θα εξακολουθεί να έχει μεγαλύτερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την κατανάλωση συμβατικών καλλιεργειών και φρούτων.

Λαμβάνοντας υπόψη το υψηλό κόστος που συνεπάγεται η κατανάλωση 100 τοις εκατό βιολογικών προϊόντων, ειδικά όταν πρόκειται για την αγορά φρούτων και λαχανικών, εάν έχετε την οικονομική δυνατότητα να ξοδέψετε επιπλέον, θα συνιστούσε να τα αγοράσετε.

Θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει να αναζητήσετε βιολογικά τρόφιμα που καλλιεργήθηκαν τοπικά. Για παράδειγμα, αρκετοί κοινοτικοί κήποι καλλιεργούν βιολογικά λαχανικά που πωλούνται σε κοντινές αγορές αγροτών.

Έχοντας αυτό κατά νου, δεν χρειάζεται να αισθάνεστε ενοχές ή πίεση για να ξοδέψετε επιπλέον για βιολογικά προϊόντα.  Ενώ η συζήτηση για τη βιολογική και τη συμβατική γεωργία συνεχίζεται, υπάρχει ένας ξεκάθαρος τρόπος για να μειώσετε τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του φαγητού σας και δεν θα βλάψει το πορτοφόλι σας: να μειώσετε την ποσότητα κρέατος στη διατροφή σας.

πηγή: Columbia Climate School