Προάγγελος αποτυχημένης σταδιοδρομίας ή αφετηρία επιτυχημένης πορείας στη μάθηση;
Στις μέρες μας πολλά παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με τη σχολική αποτυχία. Παρά τις όποιες προσπάθειές τους, στο τέλος διαπιστώνουν ότι δεν κατάφεραν να φτάσουν το στόχο τους.
Αυτό σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες είναι αποτέλεσμα:
1.Έλλειψης κινήτρων
Κάθε άτομο ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο έχει μεγαλώσει αναπτύσσει ένα ισχυρό ή ασθενές κίνητρο επίτευξης. Άτομα τα οποία έχουν μεγαλώσει σε θετικά περιβάλλοντα και έχουν αποκτήσει ευχάριστες εμπειρίες μάθησης, έχουν μια έντονη επιθυμία για μάθηση και εκπλήρωση στόχων. Aντιθέτως, άτομα που μεγάλωσαν σε αρνητικά περιβάλλοντα δεν έχουν αναπτύξει ισχυρά κίνητρα μάθησης. Αναπτύσσουν μια αρνητική εικόνα για το σχολείο και φυσικά η αυτοεκτίμηση τους είναι χαμηλή.
2. Έλλειψης δέσμευσης απέναντι σε ένα στόχο. Κάθε άτομο οδηγείται στην επιτυχία έχοντας θέσει στόχους και έχοντας δεσμευτεί απέναντι σε αυτούς. Τα παιδιά πρέπει από νεαρή ηλικία να μάθουν να κάνουν όνειρα για το μέλλον τους, να θέτουν ρεαλιστικούς αλλά ταυτόχρονα και υψηλούς στόχους γνωρίζοντας ότι πρέπει να αγωνιστούν για να τους κατορθώσουν.
3. Φτωχής διαχείρισης χρόνου
Ο χρόνος μπορεί να γίνει ο καλύτερος φίλος ενός ανθρώπου εάν ξέρει να τον διαχειρίζεται. Οι μαθητές παραπονιούνται ότι ο χρόνος δεν είναι ποτέ αρκετός και συνεπώς αδυνατούν να διεκπεραιώσουν τις υποχρεώσεις τους. Χρειάζεται καθοδήγηση, επιμονή και εξάσκηση έτσι ώστε ο χρόνος να γίνει σύμμαχος και βοηθός κάθε παιδιού. Διαπιστώνοντας τις αιτίες που ροκανίζουν το χρόνο τους (αναβλητικότητα, αποσπάσεις, πολλές υποχρεώσεις, έλλειψη οργάνωσης, κ.ά), θα είναι σε θέση να αναθεωρήσουν το ημερήσιο, εβδομαδιαίο και αργότερα μακροχρόνιο πρόγραμμα τους και να διαπιστώσουν ότι υπάρχει αρκετός χρόνος για όλα.
4. Φόβου αποτυχίας
Ο φόβος μήπως αντιμετωπίσουν αποτυχία είναι ένας από τους λόγους που κάνει τους μαθητές διστακτικούς να καταβάλλουν μεγαλύτερη προσπάθεια για την επίτευξη των στόχων τους. Οι γονείς και οι καθηγητές οφείλουν να βοηθήσουν τα παιδιά να συνειδητοποιήσουν ότι η σχολική αποτυχία δεν είναι ένδειξη της αξίας τους ως άτομα γενικότερα. Η «αποτυχία» είναι ένα κίνητρο για αντικειμενική αξιολόγηση των προσπαθειών τους και ενδεχομένως αναθεώρηση των προτεραιοτήτων τους. Με άλλα
λόγια, είναι το εναρκτήριο για νέες προσπάθειες και μεγαλύτερες
επιτυχίες.
5.Υπερβολικά μικρής ή υπερβολικά υψηλής εμπιστοσύνης στις δυνάμεις τους. Είναι αρκετά σημαντικό ο κάθε άνθρωπος να στέκεται αντικειμενικά απέναντι στις επιδόσεις του και να είναι σε θέση να κρίνει τον εαυτό του με τον ίδιο τρόπο που θα αξιολογούσε έναν άλλο ομόλογό του εάν του είχε ζητηθεί. Η υπερβολική εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους μπορεί να οδηγήσει πολλούς μαθητές στην εμπειρία της σχολικής αποτυχίας. Επιπροσθέτως, εάν ένα άτομο δεν έχει μάθει να είναι αντικειμενικός κριτής του εαυτού του, μπορεί εύκολα να παρασυρθεί από ένα αποτέλεσμα και να χάσει κάθε επιθυμία για όποια νέα προσπάθεια.
6.Ασταθούς οικογενειακού περιβάλλοντος
Παιδιά που γίνονται ακούσια μάρτυρες έντονων διαπληκτισμών ανάμεσα στους γονείς τους- που πολλές φορές μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες καταστάσεις-, αδυνατούν να συγκεντρωθούν και να διεκπεραιώσουν τις σχολικές τους υποχρεώσεις. Βιώνουν μόνιμα καταστάσεις έντονου στρές προσπαθώντας να επιβιώσουν μέσα σε ένα εντελώς ανθυγιεινό οικογενειακό περιβάλλον και αδιαφορούν για το σχολείο. Η σχολική αποτυχία για αυτά τα παιδιά προστίθεται στην αποτυχία απόκτησης ευχάριστου οικογενειακού περιβάλλοντος.
7.Υπερβολικής εξάρτησης από τρίτους
Πολλοί γονείς παρασυρόμενοι από το αίσθημα υπερπροστασίας που μπορεί να αισθάνονται για το παιδί τους, επεμβαίνουν έντονα στη σχολική ζωή των παιδιών τους και τα μαθαίνουν να εξαρτώνται από αυτούς για τη μελέτη και τη διεκπεραίωσητων σχολικών τους υποχρεώσεων. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι γονείς εκπονούν τις εργασίες των παιδιών τους για να διασφαλίσουν καλή βαθμολογία. Τέτοιες συμπεριφορές είναι πιθανό να οδηγήσουν τα παιδιά στη σχολική αποτυχία. Τα παιδιά αδυνατούν να αναπτύξουν κίνητρα μάθησης, χάνουν κάθε ευκαιρία αυτονομίας, μαθαίνουν να εξαρτώνται από τρίτους για την εκκίνηση και την ολοκλήρωση μιας εργασίας και φυσικά αναπτύσσουν χαμηλό προφίλ και αυτοεκτίμηση.
8.Ανικανότητας αντιμετώπισης περιόδων έντονου στρές
Πολλά παιδιά ζουν κάτω από αγχωτικές συνθήκες. Η έλλειψη χρόνου λόγω κακού χειρισμού του, η υπερβολική ανάθεση δραστηριοτήτων εκ μέρους των γονέων, οι οποίοι πάντα υποκινούμενοι από καλή πρόθεση, εκθέτουν τα παιδιά σε πολλές δραστηριότητες ταυτόχρονα και οδηγούν τα παιδιά σε αγχωτικούς ρυθμούς ζωής. Εάν σε αυτή τη κατάσταση προσθέσουμε και τις περιόδους εξετάσεων θα αντιληφθούμε πόσο δύσκολο είναι για τους μαθητές να ανταπεξέλθουν. Αρκετά παιδιά αδυνατούν να ανταπεξέλθουν σε περιόδους εξετάσεων και συνεπώς βιώνουν την αποτυχία των όποιων προσπαθειών τους.
Γονείς και δάσκαλοι επιθυμούν να οδηγήσουν τα παιδιά στην επιτυχία και να τα εφοδιάσουν με ευχάριστες εμπειρίες μάθησης που θα λειτουργήσουν ως θεμέλια για τη μελλοντική τους εξέλιξη.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε όμως ότι η αποτυχία είναι ένα υπαρκτό ενδεχόμενο σε κάθε προσπάθεια. Για αυτό πρέπει να θωρακίζουμε τα παιδιά με αυτοπεποίθηση, κριτική ικανότητα και αντικειμενική αξιολόγηση των προσπαθειών τους. Με αυτόν τον τρόπο τους διδάσκουμε ότι τα λάθη και οι αποτυχίες μπορούν να είναι εργαλεία που τους βοηθούν να εξελιχθούν και να ωριμάσουν και όχι εχθροί που σαμποτάρουν την εικόνα και την αξία τους ως άτομα.
Σε ένα κόσμο που επιβραβεύει μόνο τις επιτυχίες και σπάνια την προσπάθεια, η πρόκληση για ένα γονέα και δάσκαλο δεν είναι να προστατέψει ένα μαθητή από την αποτυχία αλλά να τον βοηθήσει να αναπτύξει μια δυνατή και υγιή στάση απέναντί της.
Δρ. Παπαδοπούλου Θεοδώρα
Ειδική Παιδαγωγός,
Εισηγήτρια Προγραμμάτων Μαθησιακών Δυσκολιών (THACE)
