Απαραίτητη προϋπόθεση της αξιοποίησης των ευεργετικών ιδιοτήτων των βοτάνων είναι να γνωρίζουμε τη μορφολογία τους και αφού είμαστε σίγουροι ότι βρήκαμε το σωστό φυτό, να γνωρίζουμε ποια μέρη του πρέπει να συλλέξουμε και πότε είναι η κατάλληλη χρονική στιγμή για τη συγκομιδή. Η αποτελεσματικότητα των βοτάνων είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων, μεταξύ των οποίων οι κλιματικές, ατμοσφαιρικές, εδαφικές και ηλικιακές συνθήκες και βέβαια η ποιότητά τους. Κι επειδή η ένταση της δραστικότητάς τους ποικίλλει από άνθρωπο σε άνθρωπο και οι ιδιότητες πολλών βοτάνων συγκλίνουν, καλό είναι να πειραματιζόμαστε μέχρι να ανακαλύψουμε αυτό που, κατά περίπτωση, έχει καλύτερη ανταπόκριση στο δικό μας οργανισμό.
Αλθαία Althaea officinalis
Φύλλα: Ωοειδή, οδοντωτά, με μίσχο και ανοιχτό πράσινο χρώμα.
Περιγραφή: Πολυετές φυτό που το ύψος του μπορεί να φτάσει τα δύο μέτρα.
Βλαστός: Όρθιος, καλυμμένος με άσπρο χνούδι.
Άνθη: Λευκορόδινα.
Άλλες ονομασίες: Δενδρομολόχα, Νερομολόχα, Βίσκος.
Πού βρίσκεται: Σε δροσερές, υγρές περιοχές, πεδινές ή ημιορεινές σε όλη την Ελλάδα.
Πότε συλλέγεται: Τα άνθη το καλοκαίρι, τα φύλλα στο τέλος του καλοκαιριού (μετά την άνθηση) και η ρίζα το φθινόπωρο ή το χειμώνα μετά το δεύτερο έτος.
Γεύση: Γλυκιά και δροσερή.
Ιδιαιτερότητα: Στη Βίβλο γίνεται αναφορά στην Αλθαία ως φυτό πολύ ωφέλιμο, με το οποίο τρέφονταν οι φτωχοί σε περιόδους λιμού. Σήμερα είναι ευρέως γνωστό γιατρικό του βήχα.
Ρίζα: Παχιά, κωνική και άσπρη.
Βασικές θεραπευτικές ιδιότητες:
· Ως έγχυμα με χρήση των φύλλων χρησιμοποιείται για προβλήματα του ουροποιητικού συστήματος και κατά της βρογχίτιδας και του βήχα.
· Ως αφέψημα με χρήση των ανθών του είναι αποτελεσματικό μαλακτικό και καταπραϋντικό του βήχα είτε πίνεται, είτε χρησιμοποιείται για γαργάρες. Οι πλύσεις του στόματος επιταχύνουν την επούλωση πληγών των ούλων, ενώ θεραπευτικές είναι και οι πλύσεις σε άλλα σημεία του σώματος που εμφανίζουν δερματοπάθειες. Με χρήση των ριζών βοηθά στην αντιμετώπιση δυσεντερίας, νεφρίτιδας, κυστίτιδας, γαστρίτιδας, πλευρίτιδας, οισοφαγίτιδας, γαστρικών ελκών. Εξωτερική χρήση συνιστάται για εγκαύματα, πληγές και δερματικά έλκη.
· Ζεστό κατάπλασμα των φύλλων, της ρίζας ή του πολτού της ρίζας θεραπεύει φλεγμονές και δερματικά έλκη, ενώ βοηθά στην αφαίρεση αγκίδων.
· Νωπά φύλλα ανακουφίζουν ηλιακά εγκαύματα, καψίματα, τσιμπήματα και διάφορα εξανθήματα.
Αλόη Aloe vera
Φύλλα: Μεγάλα, σαρκώδη, παχιά, αγκαθωτά, χωρίς μίσχο, φυτρώνουν κυκλικά απευθείας από τη βάση και το ύψος τους φτάνει τα 60-90 εκατοστά.
Άνθη: Μεγάλα, σωληνοειδή, κίτρινα ή πορτοκαλί, φύονται πάνω σε μακρύ κοτσάνι.
Περιγραφή: Πολυετές φυτό που δεν έχει στέλεχος.
Καρπός: Τριγωνική κάψουλα.
Ζελέ: Δροσερό, αλμυρό και πικρό.
Πού βρίσκεται: Αυτοφύεται σε περιοχές με τροπικό κλίμα, αλλά συναντάται παγκοσμίως ως καλλιεργούμενο φυτό, ευδοκιμεί σε πλούσια, ηλιόλουστα και καλά αρδευόμενα εδάφη.
Τι συλλέγεται: Τα φύλλα και ο αποξηραμένος χυμός τους.
Γεύση: Πικρή, θερμή, υγρή.
Ιδιαιτερότητα: Στην Αφρική, απ’ όπου κατάγεται, η κύρια χρήση της ήταν η ίαση των πληγών από δηλητηριασμένα βέλη. Λέγεται ότι τη χρησιμοποιούσε η Κλεοπάτρα για να παραμένει όμορφη. Υπάρχουν πολλά είδη αλόης και ένα από αυτά καλλιεργείται και στην Ελλάδα, όπου η χρησιμότητά της ως γέλη για τις πληγές ήταν γνωστή και διαδεδομένη από την αρχαιότητα.
Βασικές θεραπευτικές ιδιότητες:
· Ως αφέψημα χρησιμοποιείται για χρόνια δυσκοιλιότητα, πεπτικά έλκη, ανορεξία, ναυτία, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου και διέγερση της έκκρισης χολής.
· Ως γέλη (παχύρρευστο υγρό) χρησιμοποιείται για εγκαύματα, πληγές, κάψιμο από τον ήλιο, ξηροδερμία, μυκητιάσεις, λοιμώξεις, δαγκώματα εντόμων και ως ένα βαθμό και για κιρσούς.
· Αποξηραμένος ο χυμός της βάσης των φύλλων (πικρή αλόη) είναι αποτελεσματικό φάρμακο για τη δυσκοιλιότητα.
· Εισπνοές ατμού του αφεψήματος βοηθούν στην αποσυμφόρηση των βρόγχων.
Επισήμανση: Πρέπει να αποφεύγεται η χρήση κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό. Δεν επιτρέπεται η κατανάλωση σε γυναίκες πάσχουσες από αιμορραγία της μήτρας και άτομα που υποφέρουν από αιμορροΐδες, νεφρικές παθήσεις και προστατίτιδα. Η πικρή αλόη δεν επιτρέπεται να εφαρμόζεται στο δέρμα, ενώ τα φύλλα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται σε μεγάλες δόσεις, διότι μπορεί να προκαλέσουν εμετό.
Αλχεμίλλη Alchemilla vulgaris
Περιγραφή: Πολυετές και αυτοφυές χνουδωτό φυτό, με ύψος έως 80 εκατοστά.
Άνθη: Μικροσκοπικά, κιτρινοπράσινα, συγκεντρωμένα πολλά μαζί σε διάφορα σημεία.
Φύλλα: Πλατιά, λοβωτά, μαλακά, κιτρινοπράσινα.
Πού βρίσκεται: Σε υγρά και πλούσια εδάφη.
Γεύση: Ξηρή, πικρή, στυφή.
Τι και πότε συλλέγεται: Το καλοκαίρι που είναι και η περίοδος άνθησης του φυτού.
Ιδιαιτερότητα: Το όνομά του φυτού αποδίδεται, σύμφωνα με την παράδοση, είτε στη μεγάλη εκτίμηση που έχαιρε από τους αλχημιστές κατά το Μεσαίωνα, είτε στο σχήμα των φύλλων του, που σε συνδυασμό με την ευεργετική δράση του φυτού στα γυναικολογικά προβλήματα, παρομοιαζόταν με το πέπλο της Παναγίας σε μεσαιωνικούς πίνακες.
Βασικές θεραπευτικές ιδιότητες:
· Ως έγχυμα με χρήση των επίγειων τμημάτων του συστήνεται κατά της διάρροιας, της γαστρίτιδας, της βαριάς αιμορραγίας στη διάρκεια της περιόδου, της δυσμηνόρροιας, αλλά και για τη ρύθμιση του κύκλου, τον κνησμό του κόλπου και τις δυσάρεστες κολπικές εκκρίσεις. Γαργάρες με το έγχυμα καταπραΰνουν τον ερεθισμένο λαιμό και φάρυγγα, ενώ εξωτερικές πλύσεις βοηθούν στην αντιμετώπιση εκζεμάτων και διαφόρων πληγών.
Επισήμανση: Να αποφεύγεται η χρήση στη διάρκεια της εγκυμοσύνης γιατί το βότανο είναι διεγερτικό της μήτρας. Σε οποιαδήποτε ξαφνική και ασυνήθιστη αιμορραγία της μήτρας συστήνεται η αναζήτηση ιατρικής συμβουλής.
