ΓΕΝΙΚΑ
Η μανιοκατάθλιψη, γνωστή και ως διπολική διαταραχή είναι μια διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας, με επεισόδια μανίας και κατάθλιψης, η οποία φέρει ασυνήθιστες εναλλαγές της συναισθηματικής διάθεσης, της δραστηριότητας και της γενικότερης λειτουργικότητας του ατόμου. Οι εναλλαγές αυτές έχουν ιδιαίτερα σοβαρό χαρακτήρα. Συνοδεύονται από σημαντική έκπτωση στον κοινωνικό και επαγγελματικό τομέα της ζωής του ατόμου ή στη σχολική επίδοση, μερικές φορές ακόμη και από αυτοκαταστροφική συμπεριφορά. Οι μεταβολές αυτές της διάθεσης ποικίλουν από άτομο σε άτομο. Συχνά, μεταξύ των καταθλιπτικών και μανιακών επεισοδίων μεσολαβούν ολόκληρα χρόνια φυσιολογικής ζωής. Η καταθλιπτική φάση έχει μεγαλύτερη διάρκεια και συχνότητα από τη μανιακή και προσβάλλει εξίσου και τα δύο φύλα.
Παρόλο που τα αίτια δεν είναι ακόμη ξεκάθαρα, φαίνεται να υπάρχει μια κληρονομική προδιάθεση και η ενδεχόμενη ενεργοποίησή της μπορεί να οφείλεται είτε σε φυσική-βιολογική ασθένεια είτε σε κάποιο γεγονός με έντονα αγχωτικά στοιχεία. Τα συμπτώματα φαίνεται να προκύπτουν από χημικές ανισορροπίες του εγκεφάλου, που δε μπορούν να ελεγχθούν.
Τα ποσοστά θνησιμότητας είναι αρκετά υψηλά με τον θάνατο από αυτοκτονία να αγγίζει ένα 15% των ασθενών. Τα τελευταία χρόνια, έχουν γίνει μεγάλες προσπάθειες όσον αφορά στην αντιμετώπιση της νόσου και τα συμπτώματα είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά, δίνοντας στο άτομο τη δυνατότητα να έχει μια παραγωγική ζωή.
Η μανιοκατάθλιψη εμφανίζεται με δύο μορφές. Τη διπολική τύπου Ι και τη διπολική τύπου ΙΙ. Στην πρώτη, είναι έντονες τόσο η μανία όσο και η κατάθλιψη. Στη δεύτερη, η μανία είναι πιο ήπια και η κατάθλιψη ήπια ή βαριά. Η διπολική τύπου ΙΙ είναι δύσκολο να διαγνωσθεί και πολλές φορές εκλαμβάνεται ως γενικευμένη κατά-θλιψη. Χαρακτηρίζεται από λιγότερες και πιο σύντομες φάσεις ύφεσης σε σχέση με τον τύπο Ι, προσβάλλει οικογένειες και ανταποκρίνεται δυσκολότερα στη θεραπεία.
Συνήθως, η μανιοκατάθλιψη προσβάλλει τα άτομα μικρής εφηβικής ηλικίας και νέους 25-35 ετών. Οι άνδρες εμφανίζουν ως πρώτο επεισόδιο μανία, ενώ οι γυναίκες κατάθλιψη. Μάλιστα, οι γυναίκες μέχρι να παρουσιάσουν μανία περνούν αρκετά επεισόδια κατάθλιψης.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Η διπολική διαταραχή προκαλεί έντονες μεταβολές της συναισθητικής διάθεσης, από ευφορία και ευερεθιστότητα έως μελαγχολία και απελπισία. Πρόκειται για επεισόδια μανίας και κατάθλιψης, τα οποία έχουν την τάση να επαναλαμβάνονται διαδοχικά, συχνά με μεσοδιαστήματα φυσιολογικής διάθεσης. Πιο συγκεκριμένα, τα συμπτώματα που εμφανίζονται και στις δύο φάσεις είναι τα ακόλουθα:
Μανιακή φάση
•Διαταραχή της συναισθηματικής διάθεσης που συνίσταται σε ευφορία ή ευερεθιστότητα
•Διογκωμένη αυτοεκτίμηση
•Ελαττωμένη ανάγκη για ύπνο
•Αυξημένη δραστηριότητα-υπερκινητικότητα
•Υπερβολική εμπλοκή σε δραστηριότητες-παρορμητικότητα ( καταναλωτικές υπερβολές, απερίσκεπτα ταξίδια, ριψοκίνδυνες οικονομικές επενδύσεις )
•Παραληρητικές ιδέες και παραισθήσεις –ψευδαισθήσεις
Καταθλιπτική φάση
•Χαμηλή αυτοεκτίμηση
•Κόπωση χωρίς λόγο σε συνδυασμό με προβλήματα συντονισμού
•Αϋπνία
•Αδράνεια
•Κακοδιαθεσία και εκνευρισμός
•Αισθήματα μειονεξίας, ανεπάρκειας
•Έλλειψη ενδιαφέροντος για πράγματα, καταστάσεις και ανθρώπους
•Σκέψεις αυτοκτονίας
•Αισθήματα ενοχής και απογοήτευσης
•Χρήση ψυχοδιεγερτικών για τόνωση της διάθεσης
•Έλλειψη προσωπικής υγιεινής
ΕΝΗΜΕΡΩΣΤΕ ΑΜΕΣΑ ΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ ΣΑΣ ΟΤΑΝ…
•Εσείς ή κάποιο κοντινό σας πρόσωπο παρουσιάσει κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα. Τις περισσότερες φορές, όσοι τα παρουσιάζουν αρνούνται να το παραδεχθούν. Εσείς καλό είναι να επισκεφθείτε κάποιον γιατρό προκειμένου να ενημερωθείτε και να δράσετε ανάλογα.
ΑΙΤΙΕΣ
Υπάρχει μια σχετική ομοφωνία μεταξύ των επιστημόνων ως προς το γεγονός, ότι δεν έχει απομονωθεί ένας συγκεκριμένος αιτιολογικός παράγοντας αλλά, αντιθέτως, υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός παραγόντων που βρέθηκε να συμβάλλει στην ανάπτυξη της μανιοκατάθλιψης. Γενικότερα, θεωρείται ότι η διπολική διαταραχή οφείλεται σε χημικές ανισορροπίες στον εγκέφαλο, οι οποίες με τη σειρά τους οφείλονται σε κάποια ελαττωματικά γονίδια. Επίσης, με το πέρασμα του χρόνου ενισχύεται και η επίδραση του γενετικού παράγοντα, καθώς συχνά υπάρχει οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης ή αυτοκτονίας.
ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ
Η διπολική διαταραχή δεν είναι δυνατό να διαγνωστεί με τη βοήθεια ενός εργατηριακού ελέγχου ( π.χ. εξέταση αίματος ), αλλά μόνο βάσει της συμπτωματολογίας, της πρόγνωσης και του οικογενειακού ιστορικού, όταν βέβαια αυτό είναι διαθέσιμο. Η διάγνωση της νόσου είναι αποκλειστικά κλινική με βάση την συμπτωματολογία.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Προτού ξεκινήσει η όποια θεραπεία, ο ασθενής υποβάλλεται σε φυσική εξέταση και αναλύσεις αίματος και ούρων προκειμένου να εντοπιστούν καταστάσεις που ενδεχομένως περιορίζουν την επιλογή θεραπευτικής μεθόδου. Μεγάλη σημασία έχουν, επίσης, οι εξετάσεις του θυρεοειδή, διότι ο υπερθυρεοειδισμός για παράδειγμα μπορεί να μοιάζει με μανία, αλλά κι επειδή το λίθιο, το φάρμακο στο οποίο στηρίζεται η αντιμετώπιση της μανιοκατάθλιψης, μειώνει τη λειτουργία του θυρεοειδή. Το γεγονός ότι η διπολική διαταραχή συνίσταται σε ένα κύκλο διαδοχικών επεισοδίων, απαιτεί τις περισσότερες φορές μια χρόνια για προληπτικούς λόγους χορήγηση φαρμάκων. Ένα θεραπευτικό σχήμα, που συμπεριλαμβάνει τόσο τη φαρμακευτική αγωγή όσο και την ψυχοκοινωνική παρέμβαση, θεωρείται το ιδανικό για την αντιμετώπιση της νόσου. Η στενή συνεργασία με το γιατρό, καθώς και η ανοιχτή επικοινωνία μαζί του, για τυχόν προβληματισμούς που αφορούν στη θεραπεία, είναι δυνατό να ενισχύσει την αποτελεσματικότητά της.
Η μανιοκατάθλιψη αντιμετωπίζεται μέχρι και σήμερα με συνδυασμό λιθίου και ψυχοθεραπίας. Η βασική θεραπεία είναι η φαρμακευτική, ωστόσο και η ψυχοθεραπεία δε στερείται σημασίας, καθώς βοηθά τον ασθενή να καταλάβει και να παραδεχθεί την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει, έτσι ώστε να την αντιμετωπίσει ευκολότερα.
ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ
Φαρμακευτική αγωγή. Το φάρμακο που χρησιμοποιείται ευρέως για την αντιμετώπιση της μανιοκατάθλιψης είναι το ανθρακικό λίθιο, καθώς είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικό στη μείωση της μανίας και στην πρόληψη καταθλιπτικών υποτροπών. Τις περισσότερες φορές χορηγείται σε συνδυασμό με αντικαταθλιπτικά, όπως οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης ( φλουοξετίνη, σερτραλίνη ή παροξετίνη ) και τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά ( δεσιπραμίνη, ιμιπραμίνη, βουπροπιόνη κ.ά. ).
Σε όσους ασθενείς δεν ανταποκρίνονται στο λίθιο, χορηγείται αλοπεριδόλη, καρβαμαζεπίνη και βαλπροϊκό οξύ είτε μόνα τους είτε συνδυαστικά με το λίθιο. Ο γιατρός προβαίνει πάντα σε πειραματισμούς με τα φάρμακα, έως ότου καταλήξει στην καταλληλότητα, στη συχνότητα και στη δοσολογία χορήγησής τους. Ορισμένα φάρμακα ενδέχεται να είναι τοξικά και να προκαλούν παρενέργειες και για τον λόγο αυτό επιβάλλεται η τακτική υποβολή του ασθενή σε αιματολογικές εξετάσεις.
Ηλεκτροσπασμοθεραπεία. Εκτός από τη χορήγηση αντικαταθλιπτικών και λιθίου, χρησιμοποιείται και ένα άλλο είδος θεραπείας, η ηλεκτροσπασμοθεραπεία, η οποία ενδείκνυται σε βαριές περιπτώσεις μανίας ή κατάθλιψης, όταν ο ασθενής δεν ανταποκρίνεται στη φαρμακευτική αγωγή. Η δράση της είναι άμεση και βοηθά σημαντικά ακόμα και ασθενείς με έντονη τάση αυτοκτονίας. Η συγκεκριμένη θεραπεία συνίσταται σε διακοπή αρχικά της χορήγησης λιθίου, αναισθητοποίηση του ασθενή και διοχέτευση ηλεκτρικού ρεύματος μέσω των κροτάφων, γεγονός που προκαλεί μια μικρή κρίση επιληψίας.
Φωτοθεραπεία. Η συγκεκριμένη μέθοδος δρα αποτελεσματικά σε περιπτώσεις χειμερινής μανιοκατάθλιψης και συνίσταται σε έκθεση των ατόμων, που πάσχουν απ’ αυτήν, στο φως ενός ειδικού προβολέα για μισή περίπου ώρα κάθε μέρα.
ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ
Οι εναλλακτικές μέθοδοι θεραπείας ενδείκνυνται περισσότερο σε περιπτώσεις διπολικής διαταραχής τύπου ΙΙ, καθώς επίσης και στα μεσοδιαστήματα των επεισοδίων. Στη διπολική διαταραχή τύπου Ι δε δρουν ιδιαίτερα αποτελεσματικά, καθώς ο ασθενής είτε είναι πολύ απαθής για να ξεκινήσει οποιαδήποτε άσκηση είτε αντίθετα είναι πολύ υπερκινητικός και δραστήριος για να ξεκινήσει τεχνικές χαλάρωσης. Γενικά, όμως, υπάρχουν κάποιες μέθοδοι, που μπορούν να συμβάλλουν θετικά στην ανακούφιση από ορισμένα συμπτώματα και είναι οι ακόλουθες:
Κινέζικα βότανα. Δρουν καταπραϋντικά στις εναλλαγές της διάθεσης, προσφέροντας χαλάρωση στη μανιακή φάση και τόνωση στην καταθλιπτική.
Ομοιοπαθητική. Η χορήγηση ορισμένων σκευασμάτων βελτιώνει σημαντικά τις εναλλαγές της διάθεσης.
Βελονισμός. Με κατάλληλους χειρισμούς προκαλείται ενεργοποίηση ή χαλάρωση του σώματος, όταν βέβαια αυτό απαιτείται.
Μασάζ. Έχει τη δυνατότητα να χαλαρώσει ή να τονώσει το σώμα, ανάλογα βέβαια με τη φάση στην οποία βρίσκεται ο ασθενής.
Γιόγκα, διαλογισμός, τσι-κουνγκ. Μπορούν να μειώσουν την ένταση της μανιοκατάθλιψης και να βοηθήσουν τον ασθενή να διατηρήσει τη νοητική ισορροπία του.
Ψυχοσωματική ιατρική. Συνίσταται σε ερφαρμογή βιοανάδρασης με τη βοήθεια ενός ηλεκτροεγκεφαλογράφου, χάρη στην οποία οι ασθενείς εκπαιδεύονται στον έλεγχο ορισμένων εγκεφαλικών κυμάτων που αντιστοιχούν σε υπερκινητικότητα, ευερεθιστότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση και άλλα χαρακτηριστικά συμπτώματα μανιοκατάθλιψης, η βιοανάδραση μπορεί να πάρει τη θέση του λιθίου και των άλλων αντικαταθλιπτικών φαρμάκων.
Διατροφή. Αποτελεσματική αποδεικνύεται η διατροφή που είναι πλούσια σε βιταμίνη C και φτωχή σε βανάδιο. Επίσης, βοηθητικά είναι τα συμπληρώματα από ιχθυέλαια, καθώς και το μαγνήσιο, το οποίο μπορεί να αντικαταστήσει τη θεραπεία με το λίθιο, αφού δεν είναι τοξικό.
Πώς να αντιμετωπίσετε τη μανιοκατάθλιψη στο σπίτι
•Φροντίστε να διατηρείτε ήρεμο το περιβάλλον του ασθενή, ιδιαίτερα όταν αυτός βρίσκεται σε φάση μανίας.
•Βάλτε πρόγραμμα στις καθημερινές σας δραστηριότητες.
•Αποφύγετε τις πολλές συναναστροφές, τις έντονες συζητήσεις και άλλες ερεθιστικές δραστηριότητες.
•Φροντίστε να κοιμάστε επαρκώς.
•Αποτρέψτε τον ασθενή από ριψοκίνδυνες πρωτοβουλίες, όπως είναι λ.χ. η οδήγηση.
•Αποφύγετε την κατανάλωση καφεΐνης, αλκοόλ, σοκολάτας και αναψυκτικών τύπου κόλα.
επιμέλεια: Αγγελική Κοκορόγιαννη
