*του Μιχαήλ Καρπαθίου
Το άρθρο μου αυτό έχει δυο πυλώνες. Ο πρώτος πυλώνας έχει να κάνει με το τραύμα και ποια πιστεύω ότι είναι η σωστή προσέγγιση για την επίλυση του. Ο δεύτερος πυλώνας έχει να κάνει με την ανάλυση στην ψυχοθεραπεία. Η πρόθεση μου δεν είναι να ακυρώσω αλλά να επεκτείνω την έννοια της ψυχοθεραπείας μέσα από μια Υπερπροσωπική και ολιστικά υπαρξιακή κατεύθυνση, η οποία παντρεύει αρμονικά το παρελθόν με το παρόν, την Ανατολή με τη Δύση και την επιστήμη με την φιλοσοφία συνδυαστικά με τις σύγχρονες ανακαλύψεις της ψυχοθεραπείας. Η ουσία δεν είναι να αθροίσουμε απλά γνώσεις δίχως συνοχή και λογική, δίχως να καταλαβαίνουμε ενδελεχώς το πώς λειτουργούν. Αυτό θα μπορούσε να είναι επικίνδυνο και δεν πιστεύω στα αυθαίρετα κοκτέιλ πληροφοριών και προσεγγίσεων. Αυτό που πραγματικά έχει αξία είναι οι κοινοί παρονομαστές που συνεργάζονται αρμονικά στον άνθρωπο με μια πρακτικά εφαρμόσιμη μεθοδολογία μέσα από το φως της επιστήμης. Εάν εργαζόμαστε εξατομικευμένα και την κάθε χρονική στιγμή της διαδικασίας, και επιλέγονται τεχνολογίες που συναντούν κοινούς παρονομαστές σε όλο το φάσμα των καλύτερων προσεγγίσεων που έχει να δώσει η κάθε εποχή και κουλτούρα ανά τους αιώνιες, δίχως στεγανά και προκαταλήψεις, αγκαλιάζουμε ολιστικά την ανθρώπινη ύπαρξη. Τότε το άτομο οδηγείται με φυσικότητα από μόνο του στο επιθυμητό αποτελέσματα -στα χρονικά όρια που το ίδιο έχει επιλέξει-, με απώτερο σκοπό να συνδεθεί με τον αυθεντικό του εαυτό και να οδηγηθεί πέρα από τα όρια του νου, βοηθώντας στο να ζήσει μια αυθεντική και γεμάτη νόημα ζωή. Μέσα από την επίβλεψη ενός έμπειρου και ειδικά εκπαιδευμένου θεραπευτή, συντελείται σταδιακά η αποθωράκιση του ατόμου. Οι απαγορεύσεις του κοινωνικού περιβάλλοντος και των γονιών -ακόμα και με τους πιο λεπτούς τρόπους χειραγώγησης-, όπως ένα θυμωμένο ή απογοητευμένο βλέμμα συνεπάγονται την αναστολή των παρορμήσεων στο παιδί και τη μη έκφραση της συναισθηματικής του γνησιότητας. Αυτές προκαλούν στο σώμα συσπάσεις στους μυς, μείωση του εύρους της αναπνοής και αλλοίωση στην ισορροπία συμπαθητικού-παρασυμπαθητικού. Πρόκειται για μια κατάσταση που ονομάζεται θωράκιση και είναι η χρόνια απάντηση του ατόμου σε σωματικό επίπεδο στα απειλητικά -δηλαδή- ερεθίσματα, εσωτερικά και εξωτερικά, καθώς προσπαθεί να διατηρήσει μια αίσθηση ψευδοελέγχου και ψευδοηρεμίας. Η θωράκιση δημιουργεί λίμνασμα της ενέργειας και προξενεί στο άτομο συγκινησιακές δυσφορίες και οργανικές δυσλειτουργίες. Το χρονικό διάστημα που χρειάζεται ένας άνθρωπος για να αποθωρακιστεί, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η αντίσταση των εμπλοκών, τα αίτια ύπαρξής τους, η δυνατότητα επαφής του ειδικευμένου θεραπευτή και η σχέση την οποία έχει αυτός με τον θεραπευόμενο. Οπότε, στη θεραπευτική διαδικασία, είναι απαραίτητο να δουλέψουμε μεθοδικά, καθώς η διαδικασία της απελευθέρωσης των θωρακίσεων δεν είναι κάτι απλό, όπως ίσως φαίνεται στην επιφανειακή προσέγγιση που συναντάμε σε ερασιτέχνες, που λειτουργούν χωρίς ενδοιασμούς. Η αποθωράκιση συντελείται στον κάθε άνθρωπο με τον δικό του ρυθμό. Εάν συμβεί μόνο σε επίπεδο νοητικό -όπως συνηθίζεται-, και δεν γίνουν οι αλλαγές στο συναισθηματικό και σωματικό ενεργειακό (Τσάρκα -Μεσημβρινοί Κινέζικη Ιατρική-Αύρα) και πνευματικό πεδίο, η θωράκιση του εαυτού επανέρχεται.
Το τραύμα
Η αποκατάσταση ψυχικών εμπλοκών είναι ένα φαινόμενο, το οποίο, όσοι θέλουν να είναι ειλικρινείς με τον εαυτό τους και με τους πελάτες τους, χρειάζεται χρόνο. Έχουν υπάρξει προσεγγίσεις, οι οποίες υπόσχονται, μέσα σε κάποιους μήνες, θεαματικά αποτελέσματα. Ωστόσο, ακόμη κι αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, αποτελεί συμπτωματολογία, -είναι σαν να βλέπουμε το δέντρο και χάνουμε το δάσος-. Μοιάζει σαν να έχουμε ένα λουλούδι το οποίο βγάζει άρρωστα φύλλα κι εμείς, αντί να αναζητήσουμε την αιτία στις ρίζες του, απλώς απομακρύνουμε το χαλασμένο φύλλο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, στατιστικά, οι άνθρωποι μετά από λίγους μήνες να παλινδρομούν στο πρόβλημα ή το πρόβλημα να εμφανίζεται με άλλον τρόπο. Για παράδειγμα: κάποιος θέλει να κόψει το κάπνισμα και μόλις καταφέρνει να το κόψει, αρχίζει την υπερβολική κατανάλωση τροφής. Το άτομο αυτό απλώς μεταθέτει την αυτοκαταστροφική του συνήθεια κάπου άλλου, με αντίστοιχες ωστόσο, επιπτώσεις για την υγεία του.
Η ψυχοθεραπεία είναι μια πολλά υποσχόμενη μέθοδος, όμως έχει χαμηλό ταβάνι, δεν μπορεί από μόνη της να δώσει λύση στο υπαρξιακό πρόβλημα του ανθρώπου. Από την άλλη πλευρά, υπάρχει ο διαλογισμός και οι ενεργειακές θεραπείες. Όμως, αν ο άνθρωπος δεν έχει εξυγιάνει τα παιδικά του τραύματα μέσα από την ψυχοθεραπεία, ο διαλογισμός παραμένει απλά ένας τρόπος υπεκφυγής της πραγματικότητας.
Ακόμη και η αξία της παρατήρησης που πρεσβεύει ο διαλογισμός, δίχως την ψυχοθεραπεία, καθίσταται σε ένα βαθμό αναποτελεσματική, γιατί ο ανθρώπινος εγκέφαλος μπορεί να αναγνωρίσει μόνο ό, τι γνωρίζει, άρα αν δεν υπάρχει κάποιος να σου δώσει ένα σημείο αναφοράς για το τι θα παρατηρήσεις και θα μένεις μόνο στο γνώριμο. Όμως, ακόμα κι αν σε κάποια στιγμή ο άνθρωπος κάνει το κβαντικό άλμα και αναγνωρίσει κάτι νέο, θα του κόστιζε πολύ σε χρόνο και ενέργεια.
Τα ψυχοθεραπευτικά συστήματα βασίζονται στο ιατρικό μοντέλο της νόσου και επικεντρώνονται στην ψυχοπαθολογία, ερευνώντας το παρελθόν του ατόμου και επιδιώκοντας να προσδιορίσουν τα δυσλειτουργικά γνωστικά και συναισθηματικά πρότυπα που βρίσκονται στον πυρήνα των ψυχολογικών προβλημάτων. Όμως, με τις νέες πληροφορίες σχετικά την λειτουργία του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος, οι παραδοσιακές ψυχολογικές μέθοδοι τίθενται υπό αμφισβήτηση.
Σήμερα γίνεται εμφανές ότι η άποψη πως, αν γνωρίζουμε τι έχει πάει στραβά στη ζωή ενός ανθρώπου, θα γνωρίζουμε επίσης και το πώς θα τον βοηθήσουμε να επιλύσει τις δυσκολίες του, είναι εσφαλμένη. Όταν επικεντρωνόμαστε στον πόνο διατρέχουμε τον κίνδυνο να τον ενδυναμώσουμε και να εθιστούμε σε αυτόν, ενισχύοντας τη δυνατότητά μας να αισθανόμαστε την έλλειψη.
Αν εστιάσουμε στη λύση, ενώ στο τραύμα και στο παρελθόν, τόσο όσο είναι απαραίτητο για να το φροντίσουμε, δίχως να βουλιάξουμε μέσα σε αυτό, με μια μεθοδολογία που είναι αμφίδρομη και κατευθύνεται από το κύτταρο στο νευρικό σύστημα, τα σωματικά όργανα, τους μυϊκούς ιστούς, τη σκέψη, τα συναισθήματα, την ενέργεια και το πνεύμα. Και από το πνεύμα, στην ενέργεια, τη σκέψη, τα συναισθήματα, τους μυϊκούς ιστούς, τα σωματικά όργανα, το κεντρικό νευρικό σύστημα και το κύτταρο. Αυτή η προσέγγιση κάνει τη διαφορά, καθώς έχει μια σφαιρική αντιμετώπιση του ανθρώπου, ως σύνολο και όχι αποσπασματικά.
Πως είναι δυνατόν να αλλάξει ένας άνθρωπος όταν είναι γεμάτος τοξίνες στα κύτταρα του και στο σώμα είναι γεμάτος μπλοκαρίσματα και δεν ασκείτε σωστά σε σώμα νου και πνεύμα;
Πως θα κινηθεί στη λύση αν η διατροφή του δεν είναι αυτή που θα στηρίξει την αλλαγή που θέλει να κάνει, με τι καύσιμο θα οδηγήσει αυτό το όχημα που ονομάζεται σώμα σε μια νέα πραγματικότητα;
Πως είναι δυνατόν να δομήσει ένα νέο εαυτό όταν δεν γνωρίζει πως να αναπνέει, και όλα τα ενεργειακά του κέντρα είναι μπλοκαρισμένα, ή δεν έχει μάθει να μένει στη σιωπή με τον εαυτό του;
Η ψυχοθεραπεία έχει εστιάσει σε μια καθαρά εγκεφαλική προσέγγιση για να επιφέρει τα αποτελέσματα που θέλει. Όμως, αυτή η τακτική μοιάζει με χειμωνιάτικο ήλιο, λάμπει αλλά δεν ζεσταίνει αρκετά. Τα αποτελέσματα είναι πολύ αργά και δύσκολα σταθεροποιούνται στην ζωή του ατόμου.
Η ανάλυση
Η ανάλυση του ατόμου μοιάζει σαν να ξεφλουδίζουμε ένα κρεμμύδι, φλούδα τη φλούδα. Αν όμως η ανάλυση σε κάθε στρώμα δεν είναι απόλυτα τέλεια -πράγμα πιθανό γιατί είμαστε άνθρωποι-, τότε τα δεδομένα που προκύπτουν για το επόμενο στάδιο είναι λάθος.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα και η επόμενη ανάλυση να είναι λάθος και αυτή και η όλη αντίληψη για το σχήμα της προσωπικότητας του ατόμου να μην είναι σωστή.
Ένα άλλο πρόβλημα με την ανάλυση και την ψυχοθεραπεία είναι πως αυτός που αναλύει, κρίνει τον αναλυόμενο με εφόδιο τη μνήμη και με βάση τα δεδομένα που έχει από τα υποκειμενικά του φίλτρα τα οποία βασίζονται στην προσκοπική του ιστορία, τις γνώσεις του, όπως και τα τραύματα.
Αφενός η μνήμη και η γνώση βοηθάει τον θεραπευτή για να δημιουργήσει μια στρατηγική ανάλογα με την δομή του θεραπευόμενου και αφετέρου δημιουργεί εμπλοκή διότι όταν βλέπουμε την ζωή και τον θερεπευόμενο μέσα από το πρίσμα της μνήμης τον φυλακίζουμε, -δεν μπορούμε να τον δούμε πραγματικά για αυτό που είναι-.
Οι δομές χαρακτήρων που πρεσβεύει η ψυχοθεραπεία ενώ είναι σε πολλές περιπτώσεις βοηθητικές, γιατί μπορούν να σου δώσουν μια ιδέα για το τι στρατηγική θα ακολουθήσεις στον κάθε θεραπευόμενο, από την άλλη μοιάζουν με μια γυναίκα / η άνδρα με μαγιό. Σου δείχνουν τα πάντα εκτός από αυτά που θέλεις να δεις, βλέπεις το δένδρο και χάνεις το δάσος. Αποτελούν ένα εργαλείο που ακουμπά τον μέσο άνθρωπο όμως δεν είναι σε θέση να συμπεριλάβει πολλές εκφάνσεις του ανθρώπινου ψυχισμού. Ιδιαίτερα άτομα με ψυχισμό έξω από τα κομφορμιστικά δεδομένα δεν μπορεί να κατανοήσει πλήρως τον μηχανισμό τους και δεν υπάρχουν πλαίσια για να τα κατατάξει, έτσι στριμώχνονται μέσα σε ένα κουστούμι που δεν τους κάνει, απλά εξυπηρετεί τον θεραπευτή να τους τοποθετήσει αυθαίρετα κάπου. Όλο αυτό έχει σαν συνέπεια να χάνεται ο πλουραλισμός τους ανθρώπινου Εγώ και να φυλακίζεται σε περιοριστικά κανάλια -κατανοήσεις του ψυχισμού και της συμπεριφοράς-. Εδώ θυμάμαι τον Ίρβιν Γιάλομ που ανέφερε ότι σε μερικά χρονιά είναι πολύ πιθανό το DSM (Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών) δεν θα έχει μεγαλύτερή αξία από ένα κατάλογο κινέζικου εστιατορίου. Εάν για παράδειγμα κάποιος περιγράψει μια πνευματική του εμπειρία αφύπνισης σε έναν ψυχίατρο, το πιθανότερο είναι να θέλει να του χορηγήσει φάρμακα. Εάν περιέγραφε την ίδια εμπειρία σε κάποιο δάσκαλο στο Θιβέτ θα την αναγνώριζε σαν μια κατάσταση φώτισης.
Αναρωτιέμαι σε τι δομή χαρακτήρα θα μπορούσαμε να κατατάξουμε τον φωτισμένο Βούδα που άφησε την οικογένειά του ξαφνικά για να βρει τον εαυτό του και τον Σωκράτη με την αντισυμβατική ζωή, -για τον οποίο η γυναίκα του παραπονιόταν ότι δεν ήταν καλός πατέρας και σύζυγος-, μήπως ήταν νάρκισσοι δίχως ενσυναίσθηση. Ή για τον μεγάλο δάσκαλο του Ζεν Ilkyu με την τόσο παράδοξη προσωπικότητα, μήπως ήταν οριακός. Μήπως τον Διογένη, τον Ιησού, τον Πλάτωνα και τον Μποντιντάρμα και πολλούς άλλους μεγάλους δασκάλους δεν θα μπορούσαμε να τους κατατάξουμε στις δομές χαρακτήρων που έχουν αντιστάσεις στο να συνδεθούν, γι’αυτό δεν έκαναν οικογένεια όπως ορίζει το κοινωνικό κατεστημένο σήμερα; Ας μην ξεχνάμε ότι αφενός όλες αυτές οι δομές για τους χαρακτήρες δημιουργήθηκαν μέσα από την παρατήρηση ατόμων που ανήκουν στον κοινό νευρωτικό νου, και αφετέρου ότι η ψυχοθεραπεία και η ψυχολογία του σήμερα είναι πολύ νέες μέθοδοι και έχουν πολύ δρόμο ακόμη για να δώσουν την λύση στο υπαρξιακά άγχος του σύγχρονου ανθρώπου.
Για να μπορέσει να αντιληφθεί ο θεραπευτής αυτό που πραγματικά είναι ο άνθρωπος απέναντί του πρέπει να σταματήσει να τον βλέπει μόνο μέσα από την μνήμη και από το παρελθόν του, δηλαδη μέσα από ένα αλλοιωμένο καθρέπτη χρωματισμένο με τις πεποιθήσεις της οικογένειας του, της κοινωνίας, της θρησκείας, του οικογενειακού συστήματος.
Για να έχει ένας θεραπευτής μια καθαρή οπτική θα πρέπει να είναι καθαρός από κάθε τραύμα από κάθε μνήμη -πράγμα απίθανο-. Ακόμη κι αν μέσα από την εποπτεία δημιουργείται μια δικλείδα ασφαλείας παραμένει ελλιπείς η αντίληψη της αλήθειας.
Μόνο αν ο άνθρωπος υπερβεί την γραμμική αντίληψη της παραγματικότητας, τότε μόνο θα μπορέσει να παρατηρήσει δίχως κρίση, επίκριση, συσχετισμούς και ταμπέλες από το παρελθόν. Τότε μόνο θα μπορέσει να δει πραγματικά αυτό που υπάρχει. Για να γίνει όμως αυτο το κβαντικό άλμα στη συνείδηση του ατόμου χρειάζεται να κινηθεί πέρα από το νου και τα αυτόματα αντανακλαστικά του. Γιατί ο νους είναι αυτός που θα εμφανιστεί σαν αστυνόμος για να σε βοηθήσει να βρεις τον κλέφτη, όμως είναι ο ίδιος ο νους που είναι ο κλέφτης. Είναι σαν να προσπαθείς να πιάσεις το χέρι σου με το ιδιο το χέρι σου, σαν τη φωτιά που δεν μπορεί να κάψει τον εαυτό της. Το βαθύτερο υπαρξιακό άγχος του ποιός πραγματικά είμαι, και τι είναι αυτό που σταματάει την χαρά στη ζωη μου δεν μπορεί να λυθεί επιστημονικά και αναλυτικά μέσα από το νου όπως το προσεγγίζει η δυτική επιστήμη.
Η κλασική ψυχοθεραπεία μπορεί να σε βοηθήσει -σίγουρα σε ένα βαθμό- να κατανοήσεις κάποιες δυναμικές, να χωνέψεις κάποια συναισθήματα και να κάνεις κάποιες αλλαγές στην περιφέρεια του χαρακτήρα, όπως το να βάλεις όρια, να βελτιώσεις την αλληλεπίδρασή σου με το περιβάλλον σου, -και είναι εξαιρετικά σημαντικά βήματα αυτά για ένα άνθρωπο-.
Η αναλυτική διαδικασία που πρεσβεύει η επιστήμη, το να διαιρείς την πραγματικότητα σε όλο και μικρότερα κομμάτια και να προσπαθείς να βρεις την αλήθεια μέσα από αυτόν τον προσανατολισμό ίσως μπορεί να έχει αποτελέσματα για πράγματα απτά, όχι όμως για την ανθρώπινη υπόσταση και την λύση του γρίφου του της αυτογνωσίας. Είναι σαν να αποδομεί κάποιος την τηλεόραση και να ψάχνει τον τηλεπαρουσιαστή μέσα στη συσκευή.
Η λύση βρίσκεται στην υπέρβαση της αναλυτικής σκέψης και στην αντικατάσταση αυτής από μια ολιστική οπτική που απορρέει από την αίσθηση της εσωτερικής παρουσίας αυτού που ποτέ δεν αλλάζει και είναι πάντα παρόν στο εδώ και τώρα.
Η επιστήμη της ψυχολογίας -όμως- θεωρεί ότι η ανθρώπινη ψυχή είναι μόνο σκέψη, συναισθήματα και χημικές διαδικασίες στο σώμα, -εάν κάτι δεν μπορεί να αποδειχθεί και να μετρηθεί πειραματικά για την επιστήμη δεν υπάρχει-. Αυτό είναι ένα πολύ περιοριστικό μοντέλο αντίληψης της ζωής και της ανθρώπινης υπόστασης. Πως είναι δυνατόν να μετρήσεις την απόλυτη κενότητα όπως υποστήριζε ο Βούδας ή την απόλυτη πληρότητα όπως έλεγε ο Ιησούς; Αυτές οι υπερβατικές καταστάσεις μπορούν μόνο να βιωθούνε.
Φανταστείτε ότι ο άνθρωπος είναι σαν ένα παζλ που έχει σε κάποια του σημεία αποσυνδεθεί. Αυτό που η ψυχοθεραπεία προσπαθεί να κάνει είναι να συνδέσει τα κομμάτια αυτού του πασλ με την αρχική μορφή κι έτσι να φτιάξει την εικόνα του ατομικού Εγώ. Είναι το δημοτικό και το γυμνάσιο. Όμως, εάν θέλεις να πας στο πανεπιστήμιο χρειάζεται να υπερβείς τον Νου. Από την άλλη πλευρά, οι προσεγγίσεις από την Ανατολή δεν δίνουν καμία σημασία στο Εγώ. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι ο δημιουργός του ανθρώπινου Εγώ.
Κατά την ταπεινή μου γνώμη και οι δυο αυτοί δρόμοι είναι περιοριστικοί. Αυτό που θεωρώ σαν μια ολοκληρωμένη άποψη στο θέμα αυτό είναι το αρμονικό πάντρεμα των δυο φαινομενικά αντίθετων προσεγγίσεων που προανέφερα, ρίχνοντας άπλετο φως μέσα από την θέαση της μοντέρνας φυσικής (Κβαντική Φυσική), η οποία φέρνει νέα δεδομένα και έχει επιβεβαιώσει την αρχαία σοφία που γεννήθηκε στην Ελλάδα, την Ινδία και την Κίνα: ότι όλα είναι ένα, ζούμε σε έναν ωκεανό ενέργειας και όλοι είμαστε συνδεδεμένοι και αλληλοεπηρεάζονται τα πάντα. Το πέταγμα μιας πεταλούδας στην Κίνα μπορεί να σχετίζεται με ένα μεγάλο σεισμό στην Αμερική.
*Ο Μιχαήλ Καρπαθίου είναι ειδικευμένος στη Συμβουλευτική Ψυχικής υγείας στη Σωματική Ψυχοθεραπεία καθώς και στη Θεραπεία Gestalt. Επίσης έχει πάρει εκπαίδευση στη ψυχοθεραπεία της Φαινοµενολογικής σκέψης της Συστηµικής Αναπαράστασης κατά Bert Hellinger.
Είναι συγγραφέας 9 βιβλίων αυτογνωσίας και έχει εκπαιδευτεί στην Κινεζική Παραδοσιακή Ιατρική µε µεταπτυχιακή εξειδίκευση σε θέµατα ψυχικής υγείας – Ψυχοσωµατικά.
Αυτό που τον χαρακτηρίζει είναι µια καινοτόµος και ολιστική προσέγγιση, η οποία παντρεύει αρµονικά την Ανατολή µε τη ∆ύση. Είναι ιδρυτής του κέντρου ψυχικής υγείας Humanology.
Έχει ασχοληθεί µε το θέµα της σεξουαλικότητας µέσα από µια συνθετική οπτική η οποία παντρεύει την Ανατολή µε τη ∆ύση και τις αρχαίες παραδόσεις µε τη σύγχρονη επιστήμη. Μεταξύ των άλλων έχει γράψει και το βιβλίο Σεξουαλική Αλχηµεία.
