Μεγαλώνοντας μόνο με τη μητέρα

Το υψηλό ποσοστό διαζυγίων σήμερα, αλλά και άλλα πιθανά αίτια μπορεί να οδηγήσουν πολλές φορές στην απομάκρυνσή του πατέρα από την καθημερινή φροντίδα των παιδιών, γεγονός που αποφέρει σημαντικές συνέπειες στην ανάπτυξή τους.

Σε μια μονογονεϊκή οικογένεια είναι, δύσκολο να συγχωνευθούν οι δύο ρόλοι, του πατέρα και της μητέρας, σε ένα πρόσωπο, κι εκείνος που συνήθως υφίσταται τις επιπτώσεις είναι, όχι τόσο ο γονιός αλλά το ίδιο το παιδί. Σήμερα στην Ελλάδα, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, οι μητέρες που μεγαλώνουν μόνες τα παιδιά τους πλησιάζουν τις 200.000, ενώ οι άνδρες - μόνοι γονείς είναι πολύ λιγότεροι.

• Ποια η "θέση", η ψυχολογία και ο ρόλος των παιδιών στις μονογονεϊκές οικογένειες;
• Πόσο αρνητικά ή θετικά μπορεί αυτό να επηρεάσει τη ζωή  τους;

Το παιδί, από τη στιγμή της γέννησής του, ζει μια αποκλειστικά συμβιωτική σχέση με τη μητέρα που το βοηθά να επιβιώσει σε βιολογικό αλλά και συναισθηματικό επίπεδο. Σε αυτό το στάδιο το παιδί βιώνει τον εαυτό του όχι αποκλειστικά ως ξεχωριστό άτομο αλλά, κυρίως, ως μια προέκταση της ύπαρξης και της παρουσίας της μητέρας του. Ο πατέρας αποτελεί το πρόσωπο το οποίο στη συνέχεια μεσολαβεί στη σχέση αυτή «αποκόπτοντάς» το από τον ομφάλιο λώρο και «εισάγοντάς» το σε αλληλεπίδραση και με άλλα πρόσωπα και καταστάσεις. Η απουσία του επομένως σε αυτό το στάδιο αφήνει το παιδί σε μια σχέση προσκόλλησης με τη μητέρα και, κυρίως, με ένα αίσθημα προσωπικής αδυναμίας και ανεπάρκειας. Το ίδιο δεν μπορεί να προσδιορίσει επακριβώς «τι του λείπει», νιώθει ότι «σε κάτι υστερεί», ότι «κάτι έχει πληγεί ανεπανόρθωτα μέσα του»...

Αγόρια και κορίτσια επηρεάζονται με διαφορετικό τρόπο:

ΤΑ ΑΓΟΡΙΑ

-Απουσία ανδρικού προτύπου

Το αγόρι έχει ανάγκη την παρουσία του πατέρα ως πρότυπο ταύτισης και ανακάλυψης της ανδρικής του ταυτότητας. Η απουσία του πατέρα το οδηγεί σε αναζήτηση άλλων στερεότυπων ανδρικών συμπεριφορών, π.χ., μίμηση ηρώων της τηλεόρασης, συμμαθητών στο σχολείο που θεωρούνται δυνατοί και σκληροί. Σε μια προσπάθεια επιβεβαίωσης του ανδρισμού του παριστάνει συχνά το σκληρό ή το μάγκα αποβάλλοντας εσκεμμένα οποιοδήποτε θηλυπρεπές στοιχείο της συμπεριφοράς του.

-Απομάκρυνση από τη μητέρα

Στην περίπτωση αυτή, λειτουργώντας αμυντικά, μπορεί να «παγώσει» τη σχέση με τη μητέρα του, θεωρώντας την συχνά ως υπεύθυνη για την απομάκρυνση του πατέρα. Αποστασιοποιείται και αρνείται την προσέγγιση και επικοινωνία μαζί της. Παραμένει έτσι με ένα αίσθημα μοναξιάς αλλά και πιθανού αδιεξόδου σχετικά με τη μετέπειτα εξέλιξη της σχέσης τους.

ΤΑ ΚΟΡΙΤΣΙΑ

-Αντίληψη για το ανδρικό φύλο

Η σχέση με τον πατέρα αποτελεί για το κορίτσι τη βάση στην οποία χτίζεται η σχέση του με το αντίθετο φύλο. Μέσω του πατέρα αποκτά εικόνα, αντίληψη και πεποίθηση γενικότερα για τον «άντρα» και βάσει αυτής μπορεί να επιλέξει αργότερα σύντροφο, σύζυγο αλλά και πατέρα των παιδιών της.

-Στήριξη της θηλυκότητας

Παράλληλα η συμπεριφορά του πατέρα στηρίζει και επιβεβαιώνει τη θηλυκή ταυτότητα του κοριτσιού. Την αίσθηση που αποκτά η ίδια μέσα της για την αξία της ως γυναίκα. Πολλά κορίτσια που δεν βιώνουν μια σχέση καθημερινής αλληλεπίδρασης και τρυφερότητας με τον πατέρα μπορεί να συμπεριφέρονται ως «αγοροκόριτσα» νιώθοντας βαθιά μέσα τους υποτιμημένη τη θηλυκή υπόσταση της προσωπικότητάς τους.

ΓΙΑ ΑΓΟΡΙΑ ΚΑΙ ΚΟΡΙΤΣΙΑ

Αγώνας για αναγνώριση

Ο αγώνας για αναγνώριση είναι όμως διαρκής για αγόρια και κορίτσια, μια προσπάθεια αναπλήρωσης της προσοχής και της αφοσίωσης που έχει λείψει. Θέλουν να νιώσουν αυτό που δεν έχουν πάρει, ότι οι άλλοι τα αποδέχονται και αξίζουν την αγάπη τους. Παρόλα αυτά, διστάζουν να εμπιστευτούν και να δεσμευτούν σε μια σχέση, ο φόβος επικρατεί ότι μπορεί να απογοητευθούν ή να εγκαταλειφθούν και πάλι.  Επικρατεί θυμός και οργή που συνήθως στρέφεται προς τον ίδιο τον εαυτό επιφέροντας μια καταθλιπτική διάθεση. Γιατί κάθε παιδί σχεδόν πάντα θεωρεί ότι εκείνο φταίει όταν οι άλλοι δεν το προσέχουν όπως του αξίζει.

Συχνά καταβάλλεται μια υπερπροσπάθεια επίτευξης κάτι υψηλού και εξαιρετικά σημαντικού. Αγωνίζονται σκληρά, σχεδόν τελειοθηρικά και μπορεί να είναι ανταγωνιστικοί με τους άλλους. Πίσω από κάθε εναγώνια προσπάθεια κρύβεται όμως η βαθιά ανάγκη για αποδοχή και «μπράβο» από τους γύρω.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ

Ο ρόλος της μητέρας είναι καθοριστικός όποιος και να είναι ο λόγος απομάκρυνσης ή απουσίας του πατέρα. Η ίδια καλείται κυρίως:

-Να φροντίσει καλά τον εαυτό της για να αντεπεξέλθει στο δύσκολο έργο της.

-Να παρέχει μια γέφυρα επικοινωνίας μεταξύ του πατέρα και των παιδιών.

-Να «επιτρέψει» την έκφραση αρνητικών συναισθημάτων.

-Να μην κατηγορεί «ανοιχτά» τον πατέρα.

-Να αποτελέσει εναλλακτικό πρότυπο ή και να παρέχει άλλα «θετικά» αντρικά πρότυπα.

-Να οριοθετήσει και να χειριστεί επωφελώς διακανονισμούς διαζυγίου ή άλλων σχετικών θεμάτων αποφεύγοντας διαρκείς και ανώφελες συγκρούσεις.

-Να μην ξεχνά ότι τα παιδιά αποτελούν σε κάθε περίπτωση απόγονο και των δύο γονέων. Τα ίδια δεν έχουν καμία επιλογή σε αυτό! 

Της Μαρίας Γκέκα, Αρχισυντάκτρια του περιοδικού Υγεία & Ευεξία 
Επιστημονικός συνεργάτης: Ειρήνη Τζελέπη,
Συμβουλευτική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια,
Pg.Dipl., MSc., City University, Λονδίνο, tzelepi@psychologynet.gr