ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΚΑΡΔΙΑ

Της Σερεμέτη Σωτηρίας, BSc, MSc, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος

Η διατροφή είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες της καρδιαγγειακής υγείας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι περίπου το 75% των πρόωρων καρδιαγγειακών παθήσεων μπορούν να προληφθούν. Τα διατροφικά πρότυπα έχουν αποδειχθεί ωφέλιμα για την πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων και η υιοθέτηση μίας υγιεινής διατροφής μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ασθένειας κατά 28%.

Η ζάχαρη κάνει καλό στην καρδιά;

Τα σάκχαρα έχουν αποδειχθεί ότι συνδέονται επιβλαβώς με διάφορους παράγοντες κινδύνου, όπως η παχυσαρκία και τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Η ζάχαρη είναι ένας δυσακχαρίτης και μαζί με τους μονοσακχαρίτες και τα ελεύθερα και προστιθέμενα σάκχαρα, περιγράφονται με τον όρο σάκχαρα. Τα ελεύθερα σάκχαρα προστίθενται στα τρόφιμα από τον άνθρωπο, ενώ μπορεί και να υπάρχουν φυσικά σε αυτά, όπως το μέλι και οι χυμοί φρούτων. Τα προστιθέμενα σάκχαρα είναι αυτά που χρησιμοποιούνται στα επεξεργασμένα κι έτοιμα τρόφιμα και ποτά ενώ μπορεί να μην υπάρχουν φυσικά σε αυτά.

Σε μία πρόσφατη ανάλυση πολλών μελετών φάνηκε ότι η πρόσληψη όλων των κατηγοριών σακχάρων συσχετίζεται με διάφορες καρδιαγγειακές αρνητικές επιδράσεις. Εξαίρεση αποτέλεσε η πρόσληψη σουκρόζης, η οποία υπάρχει φυσικά στα φρούτα, στα λαχανικά και στους ξηρούς καρπούς, της οποίας η κατανάλωση φάνηκε ευεργετική έναντι στη θνησιμότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα. Επιπλέον, μία ακόμη ανάλυση πολλών μελετών έδειξε ότι για κάθε επιπλέον 250mL ανά ημέρα ροφημάτων με ζάχαρη που καταναλώνονταν, ο κίνδυνος εμφάνισης Στεφανιαίας νόσου αυξανόταν κατά 17% και ο κίνδυνος εμφράγματος κατά 7%.

Λόγω όλων των ανεπιθύμητων επιδράσεων, εθνικοί και διεθνείς οργανισμοί, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, έχουν συστήσει τη μείωση της κατανάλωσης ελεύθερων ή πρόσθετων σακχάρων σε λιγότερο από το 10% της συνολικής ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης.

Οι γρήγορες δίαιτες επηρεάζουν την καρδιά;

Αν και ο ήπιος θερμιδικός περιορισμός έχει καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες και ενισχύει τη μακροζωία, ο μεγάλος θερμιδικός περιορισμός στις γρήγορες δίαιτες δεν έχει πλήρως διερευνηθεί για τις επιδράσεις του στην καρδιαγγειακή υγεία. Οι γρήγορες δίαιτες έχουν ως στόχο την γρήγορη απώλεια βάρους. Η τελευταία, επιτυγχάνεται λόγω της μεγάλης διαφοράς μεταξύ των θερμίδων που προσλαμβάνονται από τη διατροφή και των θερμίδων που δαπανά ο οργανισμός σε καθημερινή βάση. Ενώ μία μέση ενήλικη γυναίκα δαπανά 1600-2400 θερμίδες ανά ημέρα και ένας μέσος ενήλικας άντρας 2000-3000 θερμίδες ανά ημέρα, μία γρήγορη δίαιτα μπορεί να ανέρχεται σε λιγότερες από 1000 θερμίδες ημερησίως.

Μελέτες που εφάρμοσαν γρήγορες δίαιτες σε παχύσαρκα άτομα έδειξαν ποικίλα αποτελέσματα. Σε κάποιες μελέτες παρατηρούνται καρδιαγγειακές βελτιώσεις, ενώ σε άλλες αρνητικές επιδράσεις. Επίσης, η εφαρμογή γρήγορων διαιτών για μεγάλα χρονικά διαστήματα οδήγησε σε περαιτέρω δυσμενείς καρδιαγγειακές επιπτώσεις.  Συνεπώς, οι γρήγορες δίαιτες φαίνεται ότι πιθανόν να αυξάνουν τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα. Για να γίνει απόλυτα κατανοητή η σχέση αυτή, θα χρειαστεί περισσότερη έρευνα.

Ποια η σχέση του εντέρου με την καρδιά;

Τα τελευταία χρόνια έχει διαπιστωθεί ότι οι πολύπλοκες σχέσεις μεταξύ των συστατικών της διατροφής, της μικροχλωρίδας του εντέρου και των μεταβολιτών της, επηρεάζουν την καρδιαγγειακή υγεία. Πολλές μελέτες έχουν παρατηρήσει διαταραχές στη σύσταση συγκεκριμένων στελεχών μικροβίων στο έντερο σε ασθενείς με καρδιαγγειακά νοσήματα.

Το έντερο περιλαμβάνει περισσότερα από 100 τρισεκατομμύρια μικροβιακά κύτταρα. Το μικροβίωμα, κυρίως στο παχύ έντερο, επεξεργάζεται τα συστατικά της τροφής που διαφεύγουν από τον μεταβολισμό στα ανώτερα τμήματα του γαστρεντερικού και τα μετατρέπει σε μεταβολίτες ή μικροβιακά παράγωγα.

Η επικοινωνία μεταξύ του εντερικού μικροβιώματος και μακρινών οργάνων, όπως η καρδιά, πραγματοποιείται με πολλούς τρόπους. Πολλά προϊόντα του μεταβολισμού των μικροβίων έχουν συσχετιστεί με τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων. Για παράδειγμα, τρόφιμα με υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα και ακόρεστα λιπαρά οξέα, όπως τα επεξεργασμένα κρέατα, οδηγούν στην παραγωγή ενώσεων από το εντερικό μικροβίωμα, οι οποίες  έχουν συσχετιστεί με την πρώιμη αθηροσκλήρωση και τον κίνδυνο καρδιαγγειακής θνησιμότητας. Αντιθέτως, μία διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, οι οποίες περιέχονται σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια, ξηρούς καρπούς και ολικής άλεσης δημητριακά, οδηγεί στην παραγωγή βραχείας αλύσου λιπαρών οξέων από το εντερικό μικροβίωμα, τα οποία φαίνεται να έχουν ευεργετική επίδραση στην καρδιαγγειακή υγεία.

Με βάση όλα τα παραπάνω, το εντερικό μικροβίωμα παίζει κομβικό ρόλο στα καρδιαγγειακά νοσήματα μέσω ποικίλων οδών. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η διατροφή τροποποιεί τη μικροχλωρίδα του εντέρου και μέσω αυτής τροποποιείται η καρδιαγγειακή υγεία.

Ομοκυστεΐνη και καρδιά

Η ομοκυστεΐνη έχει συσχετιστεί με τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων και τα επίπεδα της αποτελούν έναν σημαντικό προγνωστικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Η ομοκυστεΐνη είναι ένα θειούχο αμινοξύ που παράγεται στον οργανισμό ως ενδιάμεσο προϊόν του μεταβολισμού του αμινοξέος μεθειονίνη, η οποία περιέχεται σε πρωτεϊνούχες τροφές όπως το κρέας, τα πουλερικά, τα ψάρια, τα γαλακτοκομικά, τα αυγά και τα όσπρια. Τα επίπεδα ομοκυστεΐνης αυξάνονται λόγω ελλείψεων των ενζύμων του μεταβολισμού της μεθειονίνης, ελλείψεων των βιταμινών Β6, Β12 και φυλλικού οξέος αλλά και λόγω της δίαιτας με υψηλή περιεκτικότητα σε μεθειονίνη.

Η υπερομοκυστεϊναιμία, δηλαδή τα αυξημένα επίπεδα ομοκυστεΐνης, προκαλεί ή επιδεινώνει την αθηρωμάτωση και τη θρόμβωση των αγγείων με πολλούς τρόπους. Έχει συσχετιστεί με υπερπαραγωγή ελευθέρων ριζών, οξειδωτικό στρες, διαταραχές στη λειτουργία των μιτοχονδρίων και συστηματική φλεγμονή οδηγώντας σε αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Μελέτες όπου εφαρμόστηκε συμπληρωματική χορήγηση φυλλικού οξέος, βιταμινών Β6 και Β12 έχουν δείξει μείωση των επιπέδων ομοκυστεΐνης, αλλά όχι οριστική μείωση παθολογικών καταστάσεων. Συνεπώς, δεν έχει γίνει σαφές εάν η μείωση της ομοκυστεΐνης μειώνει και την καρδιαγγειακή νοσηρότητα.

Για τη σωστή μεταβολική λειτουργία της ομοκυστεΐνης συνιστάται η καθημερινή κατανάλωση δημητριακών ολικής άλεσης, ποικιλίας φρούτων και λαχανικών ενώ και η Μεσογειακή διατροφή έχει φανεί ευεργετική. Επιπλέον, η κατανάλωση κρέατος, γαλακτοκομικών, οσπρίων και πράσινων φυλλωδών λαχανικών είναι ζωτικής σημασίας καθώς αποτελούν πηγές βιταμίνης Β12. Τέλος, η κουρκουμίνη, η κερκετίνη και ο καφές φαίνονται προστατευτικά έναντι στην αύξηση των επιπέδων ομοκυστεΐνης.

Βιβλιογραφία: 

1. D'Souza, M.S., et al., From Fad to Fact: Evaluating the Impact of Emerging Diets on the Prevention of Cardiovascular Disease. Am J Med, 2020. 133(10): p. 1126-1134.
2. Huang, Y., et al., Dietary sugar consumption and health: umbrella review. BMJ, 2023. 381: p. e071609.
3. de Souza, A.M.A., C.M. Ecelbarger, and K. Sandberg, Caloric Restriction and Cardiovascular Health: the Good, the Bad, and the Renin-Angiotensin System. Physiology (Bethesda), 2021. 36(4): p. 220-234.
4. Oniszczuk, A., et al., Role of Gut Microbiota, Probiotics and Prebiotics in the Cardiovascular Diseases. Molecules, 2021. 26(4).
5. Koklesova, L., et al., Homocysteine metabolism as the target for predictive medical approach, disease prevention, prognosis, and treatments tailored to the person. EPMA J, 2021. 12(4): p. 477-505.
6. Kumar, A., et al., The metabolism and significance of homocysteine in nutrition and health. Nutr Metab (Lond), 2017. 14: p. 78.

ΣΥΝΤΟΜΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Η Σερεμέτη Σωτηρία είναι Κλινική Διαιτολόγος- Διατροφολόγος M.Sc. με εξειδίκευση στην Κλινική Διατροφή από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Διατηρεί το δικό της Διαιτολογικό γραφείο στην Αργυρούπολη Αττικής με την επωνυμία ClinEat όπου παρέχει εξατομικευμένες υπηρεσίες διατροφικής υποστήριξης σε φυσιολογικές και παθολογικές καταστάσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό. Αποφοίτησε από το Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας- Διατροφής της Σχολής Επιστημών Υγείας και Αγωγής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών. Επίσης, κατέχει εξειδίκευση στο Health Coaching από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Έχει ασχοληθεί ερευνητικά με καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως η Στεφανιαία Νόσος, και με νεφρικά νοσήματα, όπως η Χρόνια Νεφρική Νόσος. Έχει συμμετάσχει σε ιατρικά συνέδρια και κάποιες από τις εργασίες της έχουν δημοσιευθεί σε ιατρικά περιοδικά. Στα πλαίσια της περαιτέρω εκπαίδευσης της, παρακολουθεί συνέδρια και σεμινάρια δια βίου εκπαίδευσης στην Κλινική Διατροφή και τον Μεταβολισμό με ποικίλη θεματολογία. Είναι μέλος και συντάκτρια του Mednutrition, του μεγαλύτερου portal διατροφής σε Ελλάδα και Κύπρο.

Σερεμέτη Σωτηρία, BSc, MSc Διαιτολόγος - Διατροφολόγος, Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών

www.clineat.gr/