Βοήθεια! Οι γονείς μου γερνάνε…

Πάντα αποτελούν το σημείο αναφοράς σας. Σας καθοδηγούσαν από τα πρώτα σας βήματα. Χάρη στη στήριξή τους μάθατε να αντιμετωπίζετε τη ζωή. Ίσως ζείτε ακόμα μαζί τους, ή τους επισκέπτεστε. Σε κάθε περίπτωση, είναι οι γονείς σας. Και έχετε αρχίσει να συνειδητοποιείτε σιγά-σιγά ότι γερνούν και χρειάζονται πλέον εκείνοι τη βοήθειά σας, περισσότερο από ποτέ.

Η ψυχολόγος του περιοδικού, μάς δίνει εξηγήσεις αλλά και πολύτιμες συμβουλές, για την όσο το δυνατόν καλύτερη αντιμετώπιση αυτής της δύσκολης αλλαγής ρόλων.

Οι πρώτες αλλαγές πάνω τους σας εξέπληξαν: άσπρα μαλλιά, πιο έντονες ρυτίδες, διστακτικές κινήσεις. Έπειτα συνειδητοποιήσατε ότι η μαμά κι ο μπαμπάς έγιναν πιο ευαίσθητοι. Εκείνοι που δεν έβλεπαν την ώρα να σας γεμίσουν συμβουλές, τώρα ζητούν όλο και πιο συχνά τη γνώμη σας και σας έχουν ανάγκη. Η στιγμή που αναγκαζόμαστε να εγκαταλείψουμε το ρόλο του παιδιού και να γίνουμε πραγματικοί ενήλικες είναι κρίσιμη. Δεν είμαστε πια αυτοί που χρειάζονται φροντίδα, αλλά αυτοί που πρέπει να τη δώσουν.

Τι να κάνετε

Αν οι γονείς σας αντιμετωπίζουν τα πρώτα προβλήματα υγείας, μπορεί να χρειάζονται βοήθεια σε καθημερινές δραστηριότητες. Η φροντίδα τους απαιτεί πολλή ενέργεια. Χρειάζεται προσοχή, γιατί μπορεί να έρθετε αντιμέτωποι με το φαινόμενο που οι ψυχολόγοι ονομάζουν burnout «εξουθένωση»: δηλαδή η προσπάθεια που καταβάλλετε να σας εξαντλήσει ψυχοσωματικά. Πρέπει να τους φροντίζετε, αλλά καλό είναι να κάνετε καταμερισμό ευθυνών με τα αδέρφια σας, ή να καταφεύγετε σε έμπιστα άτομα. Κατά πάσα πιθανότητα θα χρειαστεί να πάρετε και κάποιες αποφάσεις στη θέση τους. Αντιμετωπίστε το ψύχραιμα, χωρίς να κατηγορείτε τον εαυτό σας για τυχόν λάθη. Θυμηθείτε πως, όταν ήσασταν μικροί, έκαναν το ίδιο για σας, και -όπως κι εσείς- ήταν πάντα βέβαιοι ότι έχουν πάρει τη σωστή απόφαση για τη δεδομένη στιγμή.

Διακρίνετε τα καπρίτσια από τις πραγματικές ανάγκες

Για κάποιους ανθρώπους αυτή η αλλαγή ρόλων είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Ειδικά για όσους, ακόμα κι αν έχουν περάσει τα 30 και φαινομενικά ζουν εντελώς αυτόνομα, δεν έχουν «αποκοπεί» ποτέ από την οικογένεια και τείνουν να αναβάλουν τη λήψη ριζικών αποφάσεων, όπως την απόκτηση ενός παιδιού.

Δεν είναι εύκολο να αποδεχτεί κανείς ότι οι γονείς του αλλάζουν. Πολλοί ηλικιωμένοι ξαφνικά εμφανίζονται ανασφαλείς. Στην πραγματικότητα, είχαν πάντα αδυναμίες, μόνο που τώρα εσείς τις συνειδητοποιείτε. Συχνά, όμως, η ηλικία μπορεί να επιφέρει αρνητικές αλλαγές στην προσωπικότητά τους, να τους κάνει δύσπιστους. Μπορεί να σας κατηγορούν ότι δεν τους φροντίζετε αρκετά. Είναι σημαντικό να ξεχωρίζετε τα καπρίτσια από τις πραγματικές τους ανάγκες. Είναι λάθος να υποκύπτετε πάντα, σε κάθε τους επιθυμία. Κι αυτό, διότι οι ηλικιωμένοι τείνουν να θεωρούν τους εαυτούς τους πιο αδύναμους από όσο είναι στην πραγματικότητα για να τραβήξουν ακόμα περισσότερο την προσοχή μας.

Αποφύγετε το αίσθημα ενοχής

Όταν οι γονείς ζητούν τη βοήθειά μας, μάς δίνουν τη δυνατότητα να γίνουμε πραγματικοί ενήλικες, αλλά και να βελτιώσουμε τη μεταξύ μας σχέση. Προσπαθήστε να τους δείτε όπως πραγματικά είναι τώρα και όχι όπως ήταν στο παρελθόν. Με αυτόν τον τρόπο θα επαναπροσδιορίσετε τη σχέση σας, αποφεύγοντας το αίσθημα ενοχής και τις τύψεις που, διαφορετικά, μπορεί να εκδηλωθούν όταν εκείνοι δε θα υπάρχουν πια.

Ένας φόβος που πρέπει να αντιμετωπιστεί

Αυτή η περίοδος είναι και μια στιγμή βαθιάς συνειδητοποίησης: αλλάζει η οπτική με την οποία βλέπουμε τη ζωή και συνειδητοποιούμε ότι δεν είναι αιώνια. Ερχόμαστε αντιμέτωποι με το θάνατο και αναγκαζόμαστε να αποδεχθούμε πως, ό,τι συμβαίνει στους γονείς μας, κάποτε θα συμβεί και σε μας. Πολλοί αναθεωρούν τις προτεραιότητές τους και παίρνουν αποστάσεις από πράγματα που θεωρούσαν σημαντικά, όπως η δουλειά και το χρήμα. Άλλοι, όμως, καταρρέουν. Μπροστά στους γονείς που γερνούν, έχουν την αίσθηση ότι η ζωή δεν αξίζει.

Αντιδράστε και ζητήστε βοήθεια

Το μυστικό είναι να πάψετε να θεωρείτε τα προβλήματά σας αξεπέραστα, διατηρώντας πάντα μια θετική, αλλά και ρεαλιστική, οπτική. Αντί να επιτρέψετε να σας καταβάλει η σκέψη όσων πρόκειται να συμβούν, καλύτερα να σκεφτόσαστε το σήμερα. Πάνω απ’ όλα, δεν πρέπει να ντρέπεστε να ζητήσετε βοήθεια από τους συγγενείς, τους γείτονες, αλλά και τις κοινωνικές υπηρεσίες της περιοχής σας. Αν η θλίψη παραμένει, μπορείτε να απευθυνθείτε σε έναν ψυχολόγο. Θα σας βοηθήσει να βρείτε τη δύναμη, που σίγουρα κρύβετε μέσα σας, για να ζήσετε αισιόδοξα αυτή την περίοδο της ζωής σας.

Η στιγμή που αναγκαζόμαστε να εγκαταλείψουμε το ρόλο του παιδιού και να γίνουμε πραγματικοί ενήλικες είναι κρίσιμη. Κι αυτό γιατί δεν είμαστε πια αυτοί που χρειάζονται φροντίδα, αλλά αυτοί που πρέπει να τη δώσουν.

Πώς να βοηθήσετε;

Με αγάπη, χωρίς όμως να τους «πνίγετε»

• Αν οι δικοί σας είναι ανεξάρτητοι, να επεμβαίνετε μόνο αν σας το ζητήσουν. Έτσι όχι μόνο δε θα σας πνίξουν οι υποχρεώσεις, αλλά θα τους βοηθήσετε να παραμείνουν νέοι για μεγαλύτερο διάστημα.
• Πρέπει να φροντίσετε τον μπαμπά; Αν χρειάζεται σωματική φροντίδα που μπορεί να φέρει και τους δύο σε δύσκολη θέση, μην ασχοληθείτε προσωπικά: βρείτε κάποιον έμπιστο άνθρωπο να το αναλάβει.
• Δυσανασχετείτε με την ιδέα να αναθέσετε τη φροντίδα των γονιών σας σε κάποιο τρίτο πρόσωπο; Κι όμως, είναι μία πολύ καλή λύση. Συνήθως αυτά τα άτομα αναπτύσσουν εξαιρετικές σχέσεις με τους ηλικιωμένους, γιατί αυτή ακριβώς η σχέση είναι που τους βοηθά να πραγματοποιούν μια τόσο απαιτητική δουλειά.
• Η μητέρα σας σάς αντιμετωπίζει σαν μικρό παιδί; Οι μαμάδες δεν μπορούν να δεχτούν ότι τα παιδιά τους έχουν αυτονομηθεί. Δε θέλουν να χάσουν την εξουσία τους γιατί είναι σα να παραδέχονται τη δική τους φθορά. Η στάση της, λοιπόν, μπορεί να είναι ενοχλητική, αλλά εσείς θα πρέπει να δείξετε κατανόηση.

Διακοπές μαζί

• Έχετε αποφασίσει να περάσετε τις επόμενες διακοπές με τους γονείς ή τα πεθερικά σας; Φροντίστε να έχουν έναν δικό τους χώρο. Έτσι θα αποφύγετε τις συγκρούσεις.
• Το ιδανικό θα ήταν να επιλέξετε έναν προορισμό που να τους επιτρέπει να ακολουθούν το καθημερινό πρόγραμμά τους: οι ηλικιωμένοι αισθάνονται άσχημα όταν χάνουν τις συνήθειές τους.
• Λάβετε υπόψη σας ότι μπορεί να επεμβαίνουν στο πρόγραμμά σας ή να το αποδοκιμάζουν. Απαντήστε με ένα χαμόγελο, χωρίς να παρασυρθείτε σε κουραστικές συζητήσεις. Κανένας από τους δύο δεν θα αλλάξει άποψη.

Τα πεθερικά αντιμετωπίζουν δυσκολίες;

• Η ενασχόληση με τους γονείς του/ της συντρόφου μας είναι ακόμη πιο δύσκολη, τόσο γιατί δεν είμαστε ιδιαίτερα συνδεδεμένοι μαζί τους, όσο γιατί επηρεαζόμαστε κι εμείς από τη σχέση μαζί τους. Γι’ αυτό, πρέπει να ασχολείται κυρίως εκείνος/ -η μαζί τους. Δώστε του/ της να καταλάβει ότι δεν είστε διατεθειμένοι να αναλάβετε εσείς την ευθύνη. Στην περίπτωση που όμως αναλάβετε, παρόλα αυτά, την ευθύνη αυτή, φροντίστε να είστε ευγενικοί.

• Αποφύγετε μια ανοιχτή σύγκρουση με το/ τη σύντροφό σας. Προσπαθήστε να ηρεμήσετε προτού μιλήσετε για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζετε. Πρόκειται για τους γονείς του/ της και, αν καταφερθείτε εναντίον τους, τον/ την υποχρεώνετε να τους υπερασπιστεί, με κίνδυνο να δημιουργηθούν εντάσεις. Αν θεωρείτε ότι αυτή η υπόθεση λειτουργεί σε βάρος της δικής σας οικογένειας, προτείνετε να απευθυνθείτε σε κάποιο τρίτο πρόσωπο, που θα αναλάβει τη φροντίδα τους.

Εμμονή με το θάνατο

30% των ηλικιωμένων αγχώνονται με την ιδέα του θανάτου. Μιλούν συνέχεια γι’ αυτό και στα γενέθλιά τους αρχίζουν τις δηλώσεις: «Θα είναι τα τελευταία», κ.λπ. Συνήθως θέλουν να τραβήξουν την προσοχή μας, θέλουν να τους καθησυχάσουμε. Πώς να τους βοηθήσετε;

Σίγουρα δεν είναι εύκολα ούτε για σας. Η ιδέα ότι μια μέρα δεν θα υπάρχουν σας τρομάζει και είναι φυσιολογικό. Όταν μιλούν γι’ αυτό, παρόλο που μπορεί να σας δυσκολεύει ή ακόμη και να σας φοβίζει, μη βιαστείτε να αστειευτείτε ή να αντιδράσετε λέγοντας: «Μα τι είναι αυτά που λες τώρα;», αλλά προσπαθήστε να ακούσετε την ανάγκη τους, δείξτε ότι καταλαβαίνετε το φόβο τους. Παράλληλα καθησυχάστε τους ότι θα είναι μαζί σας για πολύ καιρό ακόμα. Αν δεν τους ακούσετε, εκείνοι θα κλειστούν ακόμα πιο πολύ στον εαυτό τους, θα φοβούνται να εκφράσουν τους φόβους ή τις αρνητικές σκέψεις τους, με αποτέλεσμα όλα αυτά να συσσωρεύονται μέσα τους και να παίρνουν μεγάλες διαστάσεις.

Οι γονείς περνούν μια «δεύτερη νεότητα»

• Έχετε δει την ταινία: «Κάλλιο αργά παρά αργότερα»; Ο Τζακ Νίκολσον και η Νταϊάν Κίτον υποδύονταν δύο 60άρηδες που φλέρταραν, έκαναν έρωτα και μάλιστα χωρίς να ενδιαφέρονται καθόλου για την άποψη των παιδιών τους. Μπορεί να ακούγεται περίεργο αλλά, δεδομένου ότι σήμερα ο μέσος όρος ζωής έχει αυξηθεί, οι ηλικιωμένοι είναι υγιείς για περισσότερο διάστημα κι έχουν μεγαλύτερη διαύγεια πνεύματος (σε σχέση με αντίστοιχες ηλικίες στο παρελθόν) είναι κάτι που μπορεί να συμβεί.
• Πηγαίνουν εκδρομές, βγαίνουν, φλερτάρουν και διεκδικούν το δικαίωμα για προσωπική ζωή. Κι εσείς που νομίζατε ότι έχετε βρει μόνιμη νταντά για τα παιδιά σας, ενοχλείστε από τον «εγωισμό» τους.
• Είναι, όμως, σπουδαίο που δεν κλείνονται στο σπίτι! Για να κατανοήσετε τι νιώθουν, αρκεί να φανταστείτε ότι είσαστε 25-30 χρόνια μεγαλύτεροι κι έχετε επιτέλους τη δυνατότητα να ασχοληθείτε με τα ενδιαφέροντά σας. Πώς, λοιπόν, μπορείτε να τους κατακρίνετε; Επιπλέον, είναι πολύ θετικό και για τα παιδιά σας: οι παππούδες τους θα έχουν καλύτερη σχέση μαζί τους και θα τους μάθουν ότι «η ζωή είναι ωραία».

Ελένη Τουλούπη, Επιστημονικός συνεργάτης:

Αντιγόνη Κεμερλίογλου, ψυχολόγος