Κατοικίδια: Οι καλύτεροι γιατροί του ανθρώπου

Είναι οι καλύτεροι φίλοι του ανθρώπου, προσφέρουν ανιδιοτελώς την παρέα τους, ανταποδίδουν την αγάπη που εισπράττουν, και δεν τον προδίδουν ποτέ. Φαίνεται όμως πως  η συντροφιά των κατοικίδιων μπορεί να αποδειχτεί ακόμα πιο πολύτιμη για τον άνθρωπο, αφού σε πολλές περιπτώσεις χρησιμοποιείται για την θεραπεία ψυχικών ασθενειών και όχι μόνο. Τα προγράμματα “pet-therapy” είναι ένας νέος εναλλακτικός τρόπος θεραπείες που ανάγει το ζώο από φίλο, σε γιατρό.

Τι είναι το “pet-therapy”;
Γεννήθηκε επίσημα στις Ηνωμένες Πολιτείες και βασίζεται στα οφέλη που προσφέρει η συντροφιά ενός ζώου στον άνθρωπο. Τώρα πια, η θεραπευτική αξία των ζώων έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται σιγά-σιγά και από τις χώρες της Ευρώπης. Ήδη σε πολλά νοσοκομεία, ψυχιατρικές κλινικές, σχολεία αλλά και φυλακές, συχνάζουν σκύλοι, γάτες, κουνέλια, ακόμα και παπαγάλοι, οι οποίοι συνοδεύονται από τους αχώριστους "pet-partners" τους, όπως αποκαλούνται οι ειδικοί του "pet- therapy". Μην φανταστείτε όμως ότι μπορείτε να ακολουθήσετε ένα πρόγραμμα "pet- therapy" μόνο και μόνο επειδή έχετε ένα σκύλο στο σπίτι σας. Η θεραπεία φέρνει αποτελέσματα μόνο μέσα από μια σειρά επισκέψεων σε ειδικά κέντρα όπου φιλοξενούνται τα ζώα-γιατροί και όπου οι εκπαιδευτές τους, μαζί με ειδικούς κτηνιάτρους, ζωοανθρωπολόγους και ψυχολόγους, αξιολογούν τα χαρακτηριστικά του κάθε ασθενή και αποφασίζουν ποιο ζώο είναι κατάλληλο για την περίπτωση του.

Όχι μόνο συντροφιά
Ο θεραπευτικός ρόλος των ζώων έρχεται να προστεθεί σε μία σειρά αμέτρητων πλεονεκτημάτων που φέρει η συντροφιά τους στη ζωή των ανθρώπων. Είναι γεγονός ότι τα ζώα:

• κάνουν καλή παρέα
   
• αποσπούν την προσοχή από τις αρνητικές σκέψεις και τις έννοιες, καθότι απαιτούν συνεχή φροντίδα
   
• συντροφεύουν τον άνθρωπο σε όλες τις στιγμές της ζωής του, τόσο στις καλές, όσο και στις κακές
   
• προσφέρουν διασκέδαση και ξέρουν πώς να προκαλέσουν ένα χαμόγελο σε όποιον τα παρατηρεί, ευνοώντας έτσι τη δημιουργία καλής διάθεσης
   
• ευνοούν την κίνηση και τη σωματική άσκηση. Και όχι μόνο. Τα ζώα αποτελούν μια πρόκληση επικοινωνίας, δίνοντας ένα κίνητρο στους ανθρώπους να αναζητήσουν το σωστό τρόπο, λεκτικό ή άλλο, για να συνεννοηθούν μαζί τους, την ίδια στιγμή που στη σημερινή κοινωνία είναι δύσκολες οι σχέσεις μεταξύ των ίδιων των ανθρώπων. Ακόμα, τα ζώα έχουν το πλεονέκτημα ότι δέχονται όλους τους ανθρώπους χωρίς διακρίσεις, ακόμα και τους ανάπηρους.

Πώς λειτουργούν τα προγράμματα "pet-therapy"
Στους σύνθετους μηχανισμούς με τους οποίους λειτουργούν τα προγράμματα "pet-therapy" παίζουν ρόλο διάφοροι παράγοντες, όπως:

• Τα συναισθήματα. Το συναισθηματικό δέσιμο που αναπτύσσεται ανάμεσα στον ασθενή και το ζώο δημιουργεί μία κατάσταση χαλάρωσης που επιδρά θετικά στην καρδιά (οι σφυγμοί μειώνονται, όπως και η πίεση), τον αναπνευστικό ρυθμό, τη μυϊκή τόνωση, το νευρικό σύστημα (παρουσιάζεται μία ύφεση στα εγκεφαλικά ηλεκτρικά κύματα), την ορμονική παραγωγή (περιορίζεται η σύνθεση αδρεναλίνης και άλλων ορμονών που ευθύνονται για τα επίπεδα του στρες)
   
• Η κίνηση. Τα ζώα αποτελούν ένα κίνητρο για να κινούνται και να περπατούν οι ασθενείς. Αυτό το πετυχαίνουν καλύτερα το άλογο, το δελφίνι και ο σκύλος

   

• Η διασκέδαση. Τα ζώα προσκαλούν τον άνθρωπο να συμμετάσχει στο παιχνίδι τους. Έτσι, πέρα από το γεγονός ότι τον βάζουν να κινηθεί, τον διασκεδάζουν και του φτιάχνουν τη διάθεση. Και έχει αποδειχτεί ότι η ευεξία και η διασκέδαση αυξάνουν τις άμυνες του οργανισμού και επιταχύνουν τις διαδικασίες ίασης
   
• Η ψυχολογία. Η ευθύνη της φροντίδας ενός ζώου ή η απλή παρουσία του και η δυνατότητα επαφής μαζί του, έχουν ως αποτέλεσμα να ξεχνάει ο ασθενής τις έννοιες του και να επικεντρώνει την προσοχή του αλλού. Έτσι, με έμμεσο και ασυνείδητο τρόπο, το άτομο αρχίζει να φροντίζει και τον εαυτό του παράλληλα με το ζώο.

 Έτσι λοιπόν, τα προγράμματα "pet-therapy" αποδεικνύονται χρήσιμα σε περιπτώσεις:

• προβλημάτων εκμάθησης και συγκέντρωσης
   
• άγχους και κατάθλιψης
   
• συνδρόμου Ντάουν
   
• συνδρόμου Γουέστ (μία σοβαρή μορφή επιληψίας)
   
• αυτισμού
   
• γεροντικής άνοιας, ψύχωσης.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, το ζώο καταφέρνει:

• να συγκεντρώνει την προσοχή του ασθενή

   

• να δημιουργεί μία οπτική και οπτική επαφή

   

• να προκαλεί αλληλεπίδραση και τρυφερά συναισθήματα

   

• να ευνοεί τη χαλάρωση και τον έλεγχο του άγχους και της υπερέντασης
   

• να βελτιώνει την κίνηση των άκρων (μέσα από το χαΐδεμα και τις βόλτες).

 
Τα ζώα-θεραπευτές
Ένα ζώο παίρνει τον τίτλο του "θεραπευτή" όταν χρησιμοποιείται για να λειτουργήσει θετικά πάνω σε σημεία του ανθρώπου που χρειάζονται αποκατάσταση ή ανάπτυξη. Η επαφή με ένα ζώο μπορεί:

• να δημιουργήσει μία σχέση αμοιβαίας ανταλλαγής συναισθημάτων και θετικών κινήτρων

   

• να αυξήσει την περιέργεια των ανθρώπων, οι οποίοι εξαιτίας της ασθένειάς τους δεν εμφανίζουν κανένα ενδιαφέρον για τον έξω κόσμο

   

• να έχει μία ηρεμιστική δράση

   

• να επιφέρει τις απαραίτητες συνθήκες για να επέλθει μία κατάσταση ψυχοσωματικής ισορροπίας, κυρίως στα παιδιά, τους ηλικιωμένους και τους διανοητικά καθυστερημένους

   

• να ευνοήσει το αίσθημα της ευθύνης στα άτομα που έχουν χάσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και να χτίσει μέσα τους μια θετικότερη εικόνα για τον εαυτό τους

   

• να καλλιεργήσει την αντίληψη της λεκτικής γλώσσας, αλλά και της γλώσσας του σώματος

   

• να συνδράμει στη μάθηση μέσω της άμεσης εμπειρίας.
   

Όλα τα ζώα που χρησιμοποιούνται στα προγράμματα "pet-therapy", πρέπει να είναι σε άριστη υγεία, γι' αυτό συνοδεύονται πάντα από ειδικά πιστοποιητικά κτηνιάτρων, τα οποία ελέγχονται και ανανεώνονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Αυτό είναι απαραίτητο για να προστατεύονται οι ασθενείς από τις μεταδιδόμενες νόσους και να εξασφαλίζεται η ευεξία των ζώων κατά τη διάρκεια των θεραπευτικών δραστηριοτήτων.

Στα προγράμματα "pet-therapy" συμμετέχουν αποκλειστικά και μόνο κατοικίδια ζώα, τα οποία δεν φοβούνται τον άνθρωπο και επιζητούν την αλληλεπίδραση μαζί του. Δεν ενδείκνυνται σε καμία περίπτωση τα εξωτικά ζώα, ούτε τα άγρια, αλλά ούτε και τα νεογνά. Τα ζώα-θεραπευτές θα πρέπει να είναι ικανά να συμπεριφέρονται με τον κατάλληλο τρόπο στις διάφορες συνθήκες που τους παρουσιάζονται. Για παράδειγμα, θα πρέπει να έχουν μάθει να μην κάνουν την "ανάγκη" τους σε κλειστούς χώρους, να μην τρομοκρατούνται με απρόσμενες αντιδράσει και να μην πανικοβάλλονται όταν ακούν ασυνήθιστους θορύβους.

Τεστ και προτιμήσεις
Ορισμένα ζώα που προορίζονται για "pet-therapy", δεν είναι αναγκαίο να είναι εκπαιδευμένα, όπως για παράδειγμα:

• οι σκύλοι που ακολουθούν μόνο μία "βασική εκπαίδευση", έτσι ώστε να ξέρουν να υπακούουν σε απλές εντολές όπως "κάτσε"
   
• τα άλογα που ουσιαστικά επιλέγονται με βάση τις διαστάσεις (μεσαίου μεγέθους) και την ηλικία τους (όχι πολύ νέα και ζωηρά, αλλά ανεκτικά], έτσι ώστε να είναι σε θέση να ανέχονται την ιπποσκευή, τους ασυνήθιστους θορύβους και τις απρόσμενες αντιδράσεις του αναβάτη τους. Παρόλ' αυτά, πριν τεθούν στις υπηρεσίες του ανθρώπου, όλα τα ζώα περνάνε απαραιτήτου από τεστ συμπεριφοράς. Ακόμα, οι "pet-partners" λαμβάνουν υπόψη τις προτιμήσει των ζώων: ορισμένα προτιμούν να συμμετέχουν σε προγράμματα με ηλικιωμένους, κάποια τα πηγαίνουν καλύτερα με τα παιδιά, ενώ άλλα μετά από ένα διάστημα σταματούν να συνεργάζονται, επειδή κουράζονται να κάνουν τους "θεραπευτές".

Σκύλοι
Χάρη στην καλή σχέση που αναπτύσσουν εκ φύσεως με τους ανθρώπους, οι σκύλοι ενδείκνυνται συχνά για τα προγράμματα "pet-therapy". Πρόκειται ουσιαστικά για ζώα, τα οποία ακολουθούν πιστά το αφεντικό τους στην καθημερινή του ζωή, τον υπακούν και του δείχνουν την αγάπη τους. Οι σκύλοι ενδείκνυνται για όλες τις ηλικίες και σε γενικές γραμμές διατίθενται για να συντροφεύουν, να παίζουν και να αλληλεπιδρούν με τον άνθρωπο. Ακόμα, παρέχουν μεγάλη βοήθεια στους τυφλούς και τους κωφούς, ενώ χρησιμοποιούνται συχνά σε προγράμματα "pet-therapy" όπου συμμετέχουν άτομα με ψυχολογικές διαταραχές. Δεν είναι απαραίτητο να είναι σκυλιά ράτσας. Αντιθέτως, ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι φέρουν πολύ καλά θεραπευτικά αποτελέσματα τα ημίαιμα σκυλιά, αλλά και αυτά που μεγαλώνουν σε εκτροφεία.

Δελφίνια
Το δελφίνι είναι ένα ζώο με ιδιαίτερα θετική επίδραση πάνω στον άνθρωπο. Έχει διαπιστωθεί μέσα από ειδικές έρευνες ότι τονώνει την αυτοεκτίμησή του και ενισχύει τις ικανότητες κίνησης, επικοινωνίας, απομνημόνευσης και κατανόησης. Η δελφινοθεραπεία βασίζεται πάνω στην ικανότητα του κήτους να αναπτύσσει μία πολύ στενή σχέση με τον άνθρωπο και να κερδίζει την προσοχή παιδιών και ενηλίκων με προβλήματα κατανόησης, τρυφερότητας, συμπεριφοράς, γλώσσας και μυϊκού συντονισμού.

Ορισμένες έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά με σύνδρομο Ντάουν ή νοητική καθυστέρηση που παίζουν με δελφίνια, μαθαίνουν 3 φορές πιο γρήγορα και απομνημονεύουν με μεγαλύτερη ευκολία σε σχέση με τα παιδιά που πηγαίνουν απλώς στο σχολείο. Πριν έρθουν σε επαφή με τα δελφίνια, τα παιδιά υποβάλλονται σε μία διαδικασία εκμάθησης εννοιών που σχετίζονται με ορισμένες εικόνες που φέρουν στη ράχη τους τα ίδια τα δελφίνια. Ακόμα, τα αυτιστικά παιδιά που έχουν έρθει σε επαφή με δελφίνια, έχουν δείξει ότι βελτιώνονται γρηγορότερα σε επίπεδο άρθρωσης και κοινωνικοποίησης. Η αποτελεσματικότητα της δελφινοθεραπείας, που πραγματοποιείται μόνο μέσα σε ειδικές εγκαταστάσεις, δεν εξαρτάται μόνο από την ευφυία του κήτους, αλλά και από το νερό: ο ασθενής βυθίζεται στο υγρό στοιχείο, το οποίο ασκεί μία χαλαρωτική δράση και προσφέρει βαθιά αίσθηση ευεξίας, χάρη στους κυματισμούς του νερού.

Γάτες
Οι γάτες χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο σε προγράμματα "pet-therapy," όπου συμμετέχουν άνθρωποι:

o   που ζουν μόνοι τους
 

o    ηλικιωμένοι
 

o    που αντιμετωπίζουν κινητικά προβλήματα εξαιτίας διαφόρων ασθενειών
 

Οι γάτες είναι ζώα συντροφιάς που δεν τους αρέσει η αναστάτωση, είναι ανεξάρτητες, ήσυχες και δεν απαιτούν ιδιαίτερη φροντίδα. Αυτά τα στοιχεία τις κάνουν ιδανικές συντρόφους για τους ανθρώπους που δεν έχουν ευκολία στις μετακινήσεις.

Ψάρια
Η φροντίδα και η παρατήρηση ψαριών σε ένα ενυδρείο έχει αποδειχτεί ωφέλιμη για όλους τους ανθρώπους που υποφέρουν από στρες, ταχυκαρδία και τεταμένο μυϊκό σύστημα. Ακόμα, τα ψάρια που κολυμπάνε ελεύθερα σε μία δεξαμενή επιφέρουν μία χαλαρωτική διάθεση. Τα δελφίνια, για παράδειγμα, χρησιμοποιούνται εδώ και αρκετό καιρό για τη θεραπεία ανθρώπων που αντιμετωπίζουν πρόβλημα στην επικοινωνία και τη συναναστροφή τους με άλλους ανθρώπους, όπως όσοι υποφέρουν από αυτισμό ή κατάθλιψη. Τα κήτη αποτελούν ένα μέσο για να βγάλουν αυτούς τους ανθρώπους από την κατάσταση απομόνωσης στην οποία έχουν εισέλθει.

Πουλιά
Διάφορα πειράματα έχουν δείξει ότι η φροντίδα πτηνών, και κυρίως παπαγάλων, μπορεί να αποδειχτεί ωφέλιμη κυρίως για ηλικιωμένους ανθρώπους, που αναπτύσσουν εύκολα μία τρυφερή σχέση με τα "αδύναμα" αυτά ζώα. Τα πουλιά, λόγω των διαστάσεων και της προφανής αδυναμίας τους, ευνοούν την ανάπτυξη μιας σχέσης που περιορίζεται στην παρατήρηση, ενώ δημιουργούν μία ατμόσφαιρα ηρεμίας και χαλάρωσης στους χώρους όπου τοποθετούνται. Γι’ αυτό, χρησιμοποιούνται συχνά στους οίκους ευγηρίας, όπου φτιάχνουν ένα ευχάριστο κλίμα και ευνοούν τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Άλογα
Εδώ και αρκετά χρόνια, τα άλογα χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία ανθρώπων που πάσχουν από προβλήματα:

• σωματικά (κίνησης)
   
• ψυχικά
   

Τα καλύτερα αποτελέσματα έχουν παρατηρηθεί στα αυτιστικά παιδιά, στα άτομα που υποφέρουν από σύνδρομο Ντάουν, καθώς και στους ανάπηρους. Αυτό το είδος "pet-therapy", που ονομάζεται ιπποθεραπεία, πραγματοποιείται σε ειδικές εγκαταστάσεις υπό την παρακολούθηση ενός εξειδικευμένου προσωπικού. Με τον όρο "ιπποθεραπεία", εννοούμε τη χρήση ενός αλόγου για την θεραπεία ανθρώπων που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικά, κινητικά και ψυχολογικής συμπεριφοράς.