Σίλφιο: Τι είναι, πότε και γιατί εξαφανίστηκε;

Το σίλφιο, ένα εξαφανισμένο πλέον φυτό που χρησιμοποιούσαν κάποτε οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι για αρώματα, καρυκεύματα, φάρμακα, ακόμη και αντισύλληψη, ήταν ένα από τα πιο περιζήτητα αγαθά στον αρχαίο κόσμο. Το φυτό ήταν τόσο χρήσιμο που ο ίδιος ο Ιούλιος Καίσαρας λέγεται ότι είχε μια μεγάλη αποθήκη σίλφιου ανά πάσα στιγμή.

Το Silphium αναπτύχθηκε μόνο σε μια στενή λωρίδα γης κοντά στη βορειοαφρικανική πόλη Κυρήνη στη σύγχρονη Λιβύη και ήταν απαραίτητο για την οικονομία της πόλης. Η καλλιέργεια και το εμπόριο του φυτού μετέτρεψε την Κυρήνη στην πλουσιότερη περιοχή της Αφρικής εκείνη την εποχή. Η ευρεία χρήση του στον αρχαίο κόσμο επέτρεψε στην οικονομία της Κυρήνης να ανθίσει, η οποία με τη σειρά της μετέτρεψε την πόλη σε κέντρο τέχνης, πολιτισμού και ιατρικής στον αρχαίο ελληνικό κόσμο.

Υπάρχει τώρα το σίλφιο;

Αν και τώρα έχει εξαφανιστεί, οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει, μελετώντας αρχαία σχέδια και περιγραφές της γεύσης και της εμφάνισης του φυτού, ότι το σίλφιο πιθανότατα ανήκε στο γένος Ferula, το οποίο περιλαμβάνει υπάρχοντα φυτά όπως ο γιγάντιος μάραθος και η ασαφοετίδα. Αυτή η θεωρία ενισχύεται από το γεγονός ότι η asafoetida, η οποία χρησιμοποιείται ακόμη ευρέως σήμερα στην ινδική και κεντρική ασιατική μαγειρική, χρησιμοποιήθηκε ως φθηνότερο υποκατάστατο του σίλφιου στην αρχαιότητα, πράγμα που σημαίνει ότι είτε είχε σχέση με το φυτό είτε είχε παρόμοια γεύση.

Το εξαφανισμένο φυτό σίλφιο είχε πολλές χρήσεις για τους αρχαίους Έλληνες

Τα φυτά του γένους τείνουν να μοιάζουν με αρχαίες απεικονίσεις του φυτού, το οποίο βρέθηκε ευρέως σε νομίσματα από την Κυρήνη λόγω της οικονομικής σημασίας του για την πόλη.

Φαίνεται ότι ήταν ένα ψηλό, ανθισμένο φυτό με έναν λοβό σε σχήμα καρδιάς στην κορυφή. Στην πραγματικότητα, ορισμένες θεωρίες σχετικά με την προέλευση του σύγχρονου συμβόλου της αγάπης υποδεικνύουν το σχήμα του σπόρου του silphium, καθώς το φυτό χρησιμοποιήθηκε ευρέως ως αφροδισιακό. Το Silphium χρησιμοποιήθηκε από καιρό σε όλη την αρχαία Μεσόγειο. Τόσο οι Μινωίτες όσο και οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν συγκεκριμένους γλύφους για να αντιπροσωπεύουν το φυτό, και επαινούνταν ευρέως σε τραγούδια και ποιήματα σε όλους τους αρχαίους πολιτισμούς.

Σύμφωνα με τον μύθο, το σίλφιο προήλθε από τον ίδιο τον θεό Απόλλωνα. Είχε μια μεγάλη ποικιλία από φαρμακευτικές ιδιότητες και χρησιμοποιήθηκε για τη θεραπεία του βήχα, του πόνου, των κονδυλωμάτων, του πυρετού και της δυσπεψίας. Αν και θεωρείται αφροδισιακό, χρησιμοποιήθηκε επίσης ως αντισύλληψη και ακόμη και ως εκτρωτικό. Ο ίδιος ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης συνταγογραφούσε ακόμη και το φυτό για ένα προεξέχον έντερο.

Το Silphium βρέθηκε επίσης στην ελληνική και τη ρωμαϊκή κουζίνα και εμφανίστηκε εξέχοντα στις συνταγές του Απίκιου, ο οποίος συγκέντρωσε μια από τις πιο καλοδιατηρημένες συλλογές αρχαίων συνταγών που υπάρχουν σήμερα. Το γήινο άρωμα και οι φαρμακευτικές του ιδιότητες το έκαναν επίσης σημαντικό συστατικό στα αρώματα, καθώς και σε αρχαίες λοσιόν και κρέμες .

Γιατί εξαφανίστηκε το σίλφιο;

Λόγω των ποικίλων χρήσεών του, το σίλφιο είχε πολύ μεγάλη ζήτηση. Ωστόσο, την εποχή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Νέρωνα, ο οποίος έζησε από το 37 έως το 68 μ.Χ., το φυτό είχε σχεδόν εξαφανιστεί. Σύμφωνα με τον Πλίνιο, όταν βρέθηκε το τελευταίο φυτό σιλφίου που είχε απομείνει, δόθηκε στον Νέρωνα. Οι μελετητές θεωρούν ότι το φυτό είχε υπερβολική συγκομιδή και εκτροφή λόγω της δημοτικότητάς του, με αποτέλεσμα το έδαφος στην περιορισμένη περιοχή όπου αναπτύχθηκε το φυτό να στερείται θρεπτικών συστατικών.

Επιπλέον, οι βοσκοί συνήθιζαν να τροφοδοτούν τα κοπάδια τους με σίλφιο, καθώς το φυτό μεταμόρφωσε το κρέας, καθιστώντας το τρυφερό και νόστιμο. Οι μελετητές θεωρούν ότι η υπερβόσκηση του φυτού πιθανότατα συνέβαλε στην εξαφάνισή του. Άλλοι ισχυρίζονται ότι οι περιφερειακές κλιματικές αλλαγές, που προκάλεσαν κάποτε τα πράσινα χωράφια να μετατραπούν σε μια άνυδρη έρημο, είχαν ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση του φυτού.